,balki butun koinotni zir ettirib va xasta yuraklarni dir silkitib yig'lar edi... Otabek ortiq chidab
turolmadi-da, ro'ymoli bilan ko'zini yashirib, yig'lamoqqa kirishdi... Ul ko'z yoshlarini to'xtatmoqchi
bo'lar edi. Biroq hozirgi ixtiyor o'zida emas edi - hamma ixtiyor dutorning hazin «Navo»sida,
toqatsiz yig'isida edi»[3]. O'tkir qalam sohibi, teran tafakkur egasi yozuvchimiz A.Qodiriy tomonidan
tinglovchiga musiqaning emotsional ta'sir holati kuchli badiiy tarzda kitobxonga yetkazilganligini
kuzatish mumkin.
Musiqa tinglashda shaxsning turli yosh xususiyatlari, temperamental individual xususiyatlari,
yuksak onglilik darajasi, iqtisodiy-ijtimoiy yashash tarzi bevosita ahamiyat kasb etadi. Musiqa o'z
xususiyatiga ko'ra sho'x, quvnoq, g'amgin, mayin, nozik, tantanavor, hazil, beg'amlik, ma'yuslik, dard
kabi turli kayfiyatlarni ifodalashi mumkin. Milliy musiqalarimiz asrlar osha jilolanib, sayqal topib
kelgan. Har bir millatning o'tmishi hozirgi kuni va kelajakdagi orzu umidlari o'zining kuy va
qo'shiqlarida namoyon bo'ladi. Bu bilan har bir millatning taraqqiyoti yo'lidagi xizmati g'oyat beqiyos
ekanligini har bir yosh avlod anglab yetmog'i lozim. Yoshlarimiz milliy musiqalarimizni nafaqat
madaniy, balki-siyosiy ijtimoiy xususiyatga ega ekanligini chuqur mushohada qilgan holda tinglashi,
mazmunan tushunishi hamda kelgusi avlodga yetkazish maqsadga muvofiqdir. Yuksak ijodiy
namunalardan tortib, milliy fol`klargacha nazar tashlaydigan bo'lsak, musiqa xalq va millat manfaati
uchun xizmat qilishini anglaymiz.
Chunonchi, ko'y va qo'shiqlarda xalqning orzu umidlari va armonlari aks etadi. Milliy urf
odatlar, milliy va umuminsoniy qadriyatlar tarannum etiladi. Yoshlarimiz yoshlik chog'ida sho'x
quvnoq yoshlik faslini tarannum etuvchi qo'shiqlar tinglab xirgoyi qilib yursalar, vatan sarhadlarida
xizmatda bo'lgan yoshlarimiz esa jangovar qo'shiqlarni ko'proq tinglab o'zlarida hissiy irodaviy
quvvat oladilar. Milliy xalq dostonchiligi va baxshichiligida esa mehr oqibat, sadoqat, mardlik va
jasorat, vatanparvarlik, vafodorlik kabi ezgu xislatlar yovuzlik va jaxolat ustidan g'alaba
qozonganligini butun bir borlig'imiz bilan his qilamiz. Bu bilan biz milliy musiqamizning naqadar
ko'hna hamda zamonaviy ekanligiga guvoh bo'lmoqdamiz. Masalan, Alpomish Go'ro'g'li kabi
qahramonlar taqdiri ming yillardan beri ohanglarda kuylab kelinmoqda. “Cho'li iroq”,
“Shashmaqom” kabi durdona asarlar esa milliy musiqa san'atimizning gavhariga, gultojiga aylangan.
“Miyaning ikki qismi borligi va ular ikki xil funktsiyani amalga oshirishi barchamizga
ma'lum. Musiqa eshitganimizda miyaning o'ng yarimshari faollashadi va aniq ma'lumotni qabul qilib
oladi. Chap yarimshar esa ushbu ma'lumotni fil`trlaydi va baholaydi”[4] Shu sababli, gapirayotgan
chog'imizda aynan chap yarimshar faol ishlaydi. Agar cholg'u kuylarini tinglasak faqat chap
yarimshar ishlasa, fikrlashga, mushohada yuritishga undaydigan qo'shiq tinglash chog'imizda (turli
mavzulardagi so'zlar bo'lishi mumkin) o'ng yarimshar bilan bir vaqtda chap yarimshar ham
faollashadi.
Pedagogik-psixologik adabiyotlarga murojaat shuni ko'rsatadiki, musiqiy ta'limning ushbu
zamonaviy metodlari ma'lum bir mezonlarga asoslanadi:
Texnologik, ya'ni metodni pedagogik texnologiyalarga taqqoslash, xususan hozirda
tushuntirish-ilovalash
texnologiyasidan
rivojlantiruvchi,
muammoli
shaxsga
yo'naltirilgan
texnologiyalarga o'tish;
Psixologik yirik shakldagi musiqa asarlarini o'rganishda metodlar yoshlar psixologiyasi nuqtai
nazaridan ahamiyatli bo'lishi lozim.
“Musiqa haqida fikr yuritish metodi” –o'quvchilarning ma'naviy qadriyatlarni shaxsan, yakka
holda o'zlashtirishlariga qaratilgan. Bu metod musiqa yordamida hal etilishi mumkin bo'lgan
muammoni tanlash va uning yechimi o'quvchilar tomonidan hal etilishini nazarda tutadi. Muammo
sifatida quyidagi mavzular keltirilishi mumkin: “Mening hayotimda yengil yoki jiddiy musiqaning
o'rni”; “Zamonaviy yoshlar milliy musiqani eshitadilarmi?”; “yoshlarning musiqa madaniyati qanday
namoyon bo'ladi?”; “O'zbek yoshlariga Yevropa klassik musiqasi kerakmi?”; “Estrada yoshlar
hayotida ijobiy ahamiyatga egami?”, musiqani ongli tushunishga asoslangan holda tinglaysizmi
“Rok musiqalarga munosabatingiz qanday” va h
