O‘quvchilar cholg‘u asboblarida jo‘r bo‘lish faoliyatini shaklantirish

Download 2,43 Mb. Pdf ko'rish
bet	26/59
Sana	29.05.2024
Hajmi	2,43 Mb.
	#256571

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 59

Bog'liq
MUSIQA O’QITISH METODIKASI

2.6. O‘quvchilar cholg‘u asboblarida jo‘r bo‘lish faoliyatini shaklantirish
O‘quvchi-yoshlarning musiqiy madaniyatini tarbiyalashda musiqiy faoliyatlarning o‘rni
benihoya katta hisoblanadi. Musiqa darsi jarayonida imkon qadar ko‘proq musiqiy faoliyatlardan
unumli foydalanish orqali o‘quvchilarning musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirishga erishish
mumkin. Ma’lumki, musiqa madaniyati darsida ko‘pgina musiqiy faoliyatlarni amalga oshirish
nazarda tutilgan.
O‘quvchilar musiqa cholg‘u asboblarida chalish - boshlang‘ich sinf o‘quvchilari jamoaviy
ijrochilik faoliyati turlaridan biridir. Musiqa darsida faoliyatning ushbu turidan foydalanish –
bola musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirish, kichik yoshdagi o‘quvchilar badiiy bilim va tajribasini
boyitish, ularning ijrochilik faoliyatiga bo‘lgan qiziqishlarini yanada rivojlantirishga qaratiladi.
Bunda o‘quvchilarni musiqiy ijrochiligiga emotsional munosabatni tarbiyalash maqsadga
muvofiqdir. Faoliyatlarda faol ishtirok etish muhim ahamiyat kasb etadi.
Dars mazmunini qiziqarli bo‘lishi va ta’lim samaradorligini sizilarli darajada oshirish
maqsadida ham raqs, musiqiy-ritmik harakatlar, chapak va o‘quvchilar cholg‘u asboblarida
(ayniqsa, doiracha, qoshiq, qayroq va boshqalarda) chalib, musiqa ijodkorligi kabi yangi musiqiy
faoliyatlar qo‘llaniladi.
O‘quvchilar cholg‘u asboblarida chalish faoliyati boshlangich sinflarda milliy cholg‘u
asboblari bilan tanishish va ularning tovush tuslarini anglab olish bilan uzviy bog‘lanib amalga
oshirilishi zarurdir. Bunda doirachilar, qayroq, qoshiq, kichik safoillar kabi urma cholg‘u
asboblaridan foydalanib, o‘qituvchi ijrosi va magnitafon tasmasi orqali taraladigan kuylarga
ritmik jo‘r bo‘lish malakalari rivojlantiriladi.
Boshlang‘ich sinflarda musiqa madaniyati mashg‘ulotlarida o‘quvchilar musiqa cholg‘u
asboblarida ijro etish faoliyatining kiritilishi quyidagi pedagogik vazifalarni hal etishga
qaratiladi:
o‘quvchilarning musiqa darsida, sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda, bayramlarda, oilada,
dam olish vaqtlarida ijrochilik faoliyatlarini amalga oshirishga ruhlantirib borish;
o‘quvchilarda badiiy did, qiziqish, musiqiy ehtiyojni shakllantirish;
ansamblda, bahamjihat bo‘lib ijro etish jarayoniga qiziqishni shakllantirish va
tarbiyalash, musiqiy cholg‘ularning tembr (tovush tusi), tovush xususiyati,
imkoniyatlarini bilib olish, birgalikda ijro garmoniyasini his etishga o‘rgatish;
ladni anglash, ritm tuyg‘usini, musiqa shakli, garmonik va melodik xususiyatlarini his
etishni faollashtirish;
musiqiy nutq, ifoda vositalari xususidagi tasavvurlarni shakllantirish va boshqalar.
Musiqa darsida o‘quv-tarbiyaviy vazifalarni amalga oshirishda repertuar muhim ahamiyat
kasb etadi. Birinchi sinfda- cholg‘uchilik, raqs va musiqiy harakatlar faoliyatida o‘quvchilar
musiqa tovushlarining baland, pastligini qo‘l harakatlari bilan ifodalash chapak va shiqildoqlar
chalib, o‘qituvchi ijrosiga ritmik jo‘r bo‘lish (“Asp bo‘laman”, “Bahor keladi” va boshq.
misolida), “Yallama yorim”, «Duchava” kuylariga chapak va cholg‘ularda chalib kuylarga ritmik
jo‘r bo‘lishadi.
Ikkinchi sinfda ohanglarga uchburchak, doyrachalar, shiqildoqlar yordamida musiqa
ijrosida ritmik jo‘r bo‘lish, qattiq va yumshoq urg‘ularni belgilash, “Oftob chiqdi olamga”,
“Oftobjonim-o‘rtoqjon” kabi qo‘shiqlarga chapakda va o‘quvchilar cholg‘u asboblarida ritmik
jo‘r bo‘lish kabi faoliyatlar bajariladi.
Uchinchi sinfda o‘quvchilar doirachilar, shiqildoqlar, qoshiq va boshqa urma cholg‘u
asboblarida chalib, musiqaga ritmik jo‘r bo‘lish (“Olmani otdim”, “Jonon”) va boshqa kuylarga
jo‘r bo‘lib amalga oshirilishi nazarda tutiladi.
Shunisi muhimki, musiqiy asarlar o‘quvchilarning birgalikda ijro etishlari uchun qulay
bo‘lishi, o‘quvchilarda ijodiy fazilatlarni shakllantirishda xizmat qilmog‘i lozim.
O‘quvchilar musiqa cholg‘u asboblarida ijro etish, ayniqsa musiqiy ijodiy rivojlanishi past
o‘quvchilar uchun nihoyatda foydalidir. Shuningdek, barcha o‘quvchilarning kelajakda ancha
murakkab cholg‘u asboblarini o‘zlashtirishlariga yaxshi tayyorgarlik vazifasini o‘taydi.

32
Mashg‘ulotlardagi o‘quvchilar cholg‘u asboblarida chalish faoliyatini samarali amalga
oshirish natijasida o‘quvchilar quyidagi bilim malaka va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari nazarda
tutiladi:
➢
musiqa cholg‘u asboblari nomlari, tuzilishi, ularni asrash qoida-tartiblarini bilish;
➢
musiqa tinglash orqali cholg‘u asboblari tovush tusini, jarangdorligini aniqlay olish;
➢
musiqa cholg‘u asboblarida chalish uslublari haqida malakalarga ega bo‘lish;
➢
cholg‘u asboblarda yangraydigan musiqiy tovushlar tusini, ifodaviy xususiyatlarini
ilg‘ay olish;
➢
musiqiy ifoda vositalarini bilish, musiqa cholg‘ularida chalishda ularni ifodalay olish;
➢
jamoa (ansambl) bo‘lib qo‘shiq ijro etish malakalarini egallab olish, oson va tanish
kuylarni eshitish orqali cholg‘uda ijro eta olish, o‘rtoqlari ijrosini munosib baholay
olish;
➢
cholg‘u asboblaridan chiqadigan baland va past tovushlar yangrashini farqlay olish,
pardalar nomi, ularning joylashish o‘rnini bilish va h.k.
Darsda ishning natijasi asosan cholg‘ulashtirish jarayoni bilan bog‘liqdir. Shu bois, jamoa
bo‘lib ijro etish talablarini hisobga olish lozim. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan oddiy
musiqa cholg‘u asboblaridan (uchburchak, doyrachalar, qayroq, shiqildoq kabi) keng samarali
foydalaniladi. Barcha cholg‘ular toza, tiniq, yoqimli sado berishi, tashqi ko‘rinishi bilan
o‘quvchilarning diqqatini jalb etishiga erishish maqsadga muvofiqdir.
Demak, chapak chalish va musiqa cholg‘u asboblarida chalish faoliyati ham raqs, musiqali
harakatlar singari o‘quvchilarning musiqiy-o‘quv qobiliyatlari hamda ijrochilik malakalarini
rivojlantirish uchun foydalidir. Bu faoliyat yuqorida ta’kidlanganidek, boshlang‘ich sinflarda
milliy cholg‘u asboblar bilan tanishish hamda ularning tovush tuslarini anglab olish bilan uzviy
bog‘lanib amalga oshirilishi juda zarur. Bunda doyrachalar, qayroq, qoshiq, kichik safoillar kabi
urib chalinadigan cholg‘u asboblaridan foydalanib, o‘qituvchi ijrosi va CD diski orqali
taraladigan MP3 ga mos ritmik jo‘r bo‘lish malakalari rivojlantiriladi. Shu bois, musiqa
madaniyati darsida faoliyatlarning boshqa turlari qatori o‘quvchilar cholg‘u asboblarida chalish
qismiga ham jiddiy e’tibor berish talab etiladi. Zero, darsda musiqiy faoliyatlar mantiqan
birlashib, mazmunan bir butunlikni tashkil etishi muhimligi musiqiy ta’lim talabidir.

Download 2,43 Mb.

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 59

Download 2,43 Mb.

Pdf ko'rish