K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Download 6,9 Mb. Pdf ko'rish
bet	49/156
Sana	16.11.2023
Hajmi	6,9 Mb.
	#99491

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 156

Bog'liq
K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda is

Yengil gaz kondensatlari

Gaz kondensatlari. Gaz konlaridan olinadigan gaz yonilg‘ilari
tarkibida uglevodorodlarning ancha og‘ir fraksiyalari ko‘pincha
mavjud bo‘ladi, ular gaz bosimi ortganida va harorati pasayganida,
oson suyuqlanadi. Gaz kondensatlari deb atalmish ushbu fraksi-
yalar neftdan olingan standart suyuq yonilg‘ilar o‘rnida, mazkur
yonilg‘ilar kamyob bo‘lganida, yoki iqtisodiy mulohazalarga ko‘ra,
ishlatilatilishi mumkin. Respublikamiz hududidagi gaz konlaridan
olinadigan 1 m
3
gazning tarkibidan 15–170 sm
3
suyuq gaz kon-
densatlari olinadi.
97
Albatta, gaz kondensatlarini dvigatellar konstruksiyasini deyar-
li qayta o‘zgartirmagan holda qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘la-
di. Gaz kondensatlarining muhim tomoni – ishlab chiqarishning
arzonligi, saqlanganida xossalarining o‘zgarmasligi, xususiyatlari
va tarkibining doimiyligidadir. Turli konlardan olinadigan gaz kon-
densatlarining tarkibida uchqun bilan yondiraladigan dvigatellar
talablariga javob beradigan yengil gaz kondensatlari va dizellarda
qo‘llash mumkin bo‘lgan og‘ir gaz kondensatlari mavjud bo‘la-
di. Markaziy Osiyo hududiga mansub bo‘lgan bu ikki turkum gaz
kondensatlarining ba’zi bir xususiyatlarini ko‘rib chiqamiz. Ikkala
turkum uchun umumiy jihatlar shuki, gaz kondensatlari tarkibida
cheksiz birikmalar mavjud emas va ular aromatik, naften hamda
parafinli uglevodorodlardan tarkib topgan.
Yengil gaz kondensatlari Muborak, Gazli, Uchqir va boshqa
konlardan olinadi. Ular benzinlarga nisbatan past haroratda qay-
nay boshlaydi, bu esa, o‘z navbatida, dvigatel ta’minlash tizimi-
da bug‘ tiqinlari paydo bo‘lishiga moyillikni kuchaytiradi. Biroq
maxsus tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, zamonaviy dvigatellarning
ta’minlash tizimida bug‘ tiqinlari hosil bo‘ladigan harorat avtomo-
billarning respublikamiz hududi sharoitlarida ishlaganida yuzaga
keluvchi odatdagi qiymatidan biroz yuqori bo‘lar ekan.
Gaz kondensatlari uncha yuqori bo‘lmagan antidetonatsion xu-
susiyatlarga ega bo‘lib, ularning oktan soni 54–58 oralig‘ida bo‘la di.
Biroq tetraetilqo‘rg‘oshin qo‘shish hisobiga gaz konden satlari ning
oktan sonini o‘rta sifatli benzinlarning oktan soniga teng lashtirish
mumkin. Gaz kondensatlarini yuqori oktanli benzinlar bilan ara-
lashtirib, ularning detonatsiyaga chidamliligini zamonaviy dvi-
gatellar talab qiladigan darajagacha oshirish mumkin. Bu holda
gaz kondensatlaridan foydalanish sof benzinga bo‘lgan talabni
50–60 foizga kamaytiradi.
Gaz kondensatlarining qovushoqligi benzinlarning qovushoq-
ligiga yaqin bo‘lganligi uchun dvigatelning ta’minlash tizimiga
konstruktiv jihatdan o‘zgartirish kiritish talab qilinmaydi. Maxsus
tajribalar yengil gaz kondensatlarining yetarli darajada barqaror

98
ekanligini hamda ularni saqlash paytida isroflar (bug‘lanish tufayli)
yuqori emasligini ko‘rsatadi.
4,3- jadvalda yengil gaz kondensatlarining ba’zi xossalari kel-
tirilgan.
4. 3- jadval

Download 6,9 Mb.

1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 ... 156

Download 6,9 Mb.

Pdf ko'rish