112
yuqori bo‘ladi, bunday moylar yuqori haroratlarda ishqalanayotgan
detallarni ishonchli holda moylaydi, past haroratlarda esa dvigatelni
yurgazib yuborishni qiyinlashtiradigan darajada quyuqlashmaydi.
Ko‘pchilik hollarda moylarning
standart haroratlardan bosh-
qa haroratlardagi qovushoqligini aniqlash zarurati paydo bo‘ladi.
Moyning belgilangan qovushoqlikka еgа bo‘lish haroratini (dvi-
gatellar uchun moyning ishga tushirish xususiyatini baholash bilan
bog‘liq bo‘lgan) aniqlash yana-da muhim. Qator tekshirishlar nati-
jasida dvigatelning oson ishga tushirilishini ta’minlaydigan va bun-
da detallarning kuyish va jadal yeyilishining oldini olishni ta’min-
laydigan qovushoqlik chegarasi motor moylari uchun 1 · 10
4
mm
2
/s
deb belgilangan. Moyning ishga
tushirish xususiyati deganda, moy
qovushoqligi 1–104 mm
2
/s bo‘ladigan haroratni hisoblash yo‘li bi-
lan aniqlash tushuniladi. Moy qovushoqligi 2–104 mm
2
/s gа yetsa,
moyni moylash tizimida aylanishi to‘xtaydi.
Moy qovushoqligining haroratga bog‘liqlik xususiyatini yax-
shilashning eng samarali usullaridan biri moyga qovushoqligi
yuqori bo‘lgan qo‘shilmalar qo‘shishdir. Bunday qo‘shilmalardan
nisbatan keng tarqalgani molekular massasi 10000–20000
gacha
bo‘lgan poliizobutilendir. Poliizobutilen va boshqa qo‘shilmalarni
moyga 2–5 foiz miqdorida aralashtirish moyning qovushoqligini
bir necha marta (har qanday haroratlarda deyarli bir xil) oshiradi.
Moylarga qo‘shilmalar qo‘shib quyultirish yo‘li bilan bir qa-
tor moylar olinadi, jumladan, keng qo‘llaniladigan moylardan biri
– M–4
3
/6B1 moyi. Vazifasi va 100°C dagi qovushoqligi bir xil
bo‘lgan M–6A va M–4
3
/6B
1
moylarini o‘zaro
taqqoslash ularning
harorat ta’sirida o‘z xususiyatlarini turlicha o‘zgartirishini ko‘rsa-
tadi. M–6A moyidan foydalanilganida dvigatelni ishga tushirish
mumkin bo‘lgan eng past harorat (qizdirmasdan) minus 25°C
bo‘lsa, M–4
3
/6B
1
moyidan (quyultirilgan moy) foydalanilganida
esa minus 40°C.
113
5. 1. 5. Moyning turg‘unligi, korroziyaga qarshi
