|
Yog‘ va yog‘li kislotalarning parchalanishi
|
| bet | 60/80 | | Sana | 12.06.2024 | | Hajmi | 1,53 Mb. | | #262830 |
Bog'liq ООМ ва Б маърузаYog‘ va yog‘li kislotalarning parchalanishi
Yog' - bu bir asosli yog‘li kislotalar va glitserinning murakkab efirlaridir. Tashqi muhit va mikroorganizmlar ta’sirida yog‘lar qisman yoki to‘la parchalanadi:
C3H5O3(RCO)3 + 3H2O ► C3H5(OH)3 + 3RCOOH
Mikroorganizmlarning lipaza fermentlari ta’sirida bu jarayon vujudga keladi. Yog‘ni gidrolizida hosil bo‘lgan mahsulotlar ham parchalanadi. Ular turli mikroorganizmlar ta’sirida sekin asta CO2 va H2O gacha oksidlanadi.
Yog‘ parchalovchi yoki lipolitik xususiyatga ega mikroorganizmlar turli bakteriyalar, ko‘pchilik mog‘orlar, ba’zi achitqilar va aktinomitsetlar bo‘ladi. Ayniqsa, lipolitik aktivlikka bakteriyalardan Pseudomonas turkumidagi bakteriyalar, mog‘orlardan Oidium lactis, Cladosporium herbarum, Penicillium va Aspergillusning ko‘pgina turlari egadir. Ko‘pgina oziq-ovqat sifatida ishlatadigan yog‘ va texnikada qo‘llanadigan yog‘lar mikroorganizmlar tufayli ayniydi va bu bilan xalq xo‘jaligida katta zarar etadi.
Chirish jarayonlari Chirish - bu oqsil moddalarining mikroorganizmlar ta’sirida parchalanish jarayoni. Oqsillar bu murakkab organik birikmalar bo‘lib, tuzilishi va xususiyatlari turli-tuman bo‘ladi. Oqsil moddalar ko‘p miqdorda oziq-ovqatda, o‘simlik, hayvon va odam tanasida bo‘ladi.
Ko‘pchilik mikroorganizmlar oqsillarni ma’lum darajada parchalash qobiliyatiga ega. Ba’zilari haqiqiy oqsillarni parchalay oladi, boshqalari ularning qisman parchalangan mahsulotlarini - polipeptidlarni, uchinchilari faqat parchalangan sodda mahsulotlarni - aminokislotalarni parchalaydi. Mikroorganizmlar oqsil va uning parchalangan mahsulotlarini ozuqa va energetik material sifatida o‘zlashtiradi.
Oqsillarning gidrolizlanish jarayoni quyidagicha boradi. Aminokislotalarning parchalanishi degidraza, dekorboksilaza fermentlari ta’sirida amin gruppasi ajralishidan boshlanadi. Bunda ammiak, turli organik kislotalar va spirtlar hosil bo‘ladi.
Tarkibida oltingugurt tashuvchi aminokislotalar parchalanganda vodorod sulfid, merkaptanlar va boshqa moddalar hosil bo‘ladi. Aromatik qatorli aminokislotalar parchalanib fenol, skatol, indol va boshqa juda qo‘lansa hidli moddalar hosil bo‘ladi.
Oqsillar parchalanganda zaharli moddalar - ptomainlar (jasad zahari) hosil bo‘ladi. Aerob sharoitda aminokislotalarning parchalanishidan hosil bo‘lgan mahsulotlari yanada oksidlanib to‘la minerallashadi va ammiak, karbonat angidrid, vodorod sulfid, suv va fosfat kislotasining tuzlari hosil bo‘ladi.
Anaerob sharoitda esa aminokislotalar parchalanishidagi mahsulotlar to‘la oksidlanmaydi. Hosil bo‘lgan organik kislotalar, spirtlar, ammiak, karbonat angidrid, zaharli moddalar ko‘ngil aynitadigan qo‘lansa hidga ega bo‘ladi.
Chirituvchi mikroorganizmda bakteriyalar katta ahamiyatga ega: spora hosil kiladigan va spora hosil qilmaydiganlari, aerob va anaeroblari. Ular orasida keng taraqqiy etgan kartoshka va pichan tayokchalari (Bacillus subtilis), konditer va sut mahsulotlarini shakar siropi va boshqa mahsulotlarni aynitadi.
Ular kartoshka, sabzavot va mevalarga tushsa, ularni qoraytirib chiritadi. Bakteriyalardan tashqari, chirish jarayonlarida aktinomitsetlar va mog‘orlar ham katta rol o‘ynaydi.
Chirituvchi mikroorganizmlar organik moddalarni parchalab, tuproqni o‘simliklarga kerakli azot formalari bilan boyitadi. Ammo, ular oziq-ovqatlarni aynitib, hayvonlar terisini va boshqa organik moddaga boy materiallarni chiritib, odamlarga katta zarar etkazadi.
|
| |
