doiracha ustida yotibdi va h.q) bilan cheklanib kolmasliklarini kuzatib borish
muxnm. Bolalar ikki yoki undan ko’p obyektlar orasidagi munosabatlarni
topishlari
kerak,
masalan
,
qo’g’irchoq ayiqchadap oldinda, ammo
matryoshkadan orqada, ayiqcha esa qo’g’irchoqning orqasida turibdi. Bu -
yumning joylashgan urnini topish eng oson topshiriqlardan bo’lib, u fazoviy
munosabatlarni aniqlash vaziyatyaga kiritilgan.
Maktabga tayyorlov guruhida lugat ustida
ish lash alohida muxim
axamiyatga ega. Bo’lajak birinchi sinf o’quvchilari atamalarning
umumlashgan ma’nosining ahamiyatini egallab, ulardan o’z nutqida mustaqil
foydalaia oladigan bo’lishlari kerak. Bu rejada nutqda fazoviy belgilashlarni
favllashtirnshga mo’ljallangan bezaki didaktik o’yin va mashvlar («Aksincha»,
«Fikrni tuldir», «Nima qayerda?»» samaralidir.
Yo’l qoidalarini o’rgatish
Bu ish jarayonida transport va piyodalar harakati!
qoidalarini umumlashgan
holda aks ettiruvchi maket
lar, sxemalashtirilgan rasmlar, shartli belgnlar va
sodda sxemalardan foydalaniladi.
Shunday qilib, hozirgi zamon psixolognk va pedagogik tadqiqotlar hamda
maktabgacha tarbiya muassasalarining ilg’or ish
tajribalari quyidagilarga
ishontirmoqda: bolalar bog’chasidan maktabga o’tish paytiga kelib, bolalar
atroflaridagi buyumlar, fazo haqida yetarli hajmda ma’lumotga ega bo’ladilar.
Ularning
bilimlari
maqsadga
yo’naltirilgan
o’rgatish
sharoitlarida
umumlashtirishning
yuqori
darajasiga
erishadi:
ya’ni
«o’zidan»,
«buyumlardan», fazo yo’nalishlaridan mo’ljal olishning har xil usullarini
sistema sifatnda bilganliklari asosida fazoda bemalol mo’ljal oladilar.
Oxirida bugungn kunda bolalar bog’chasidan maktabga boruvchi bola «Bolalar
bog’chasida ta’lim va tarbiya dasturi»ning «Fazoda mo’ljal olish» bo’limi
bo’yicha egallashi kerak bo’ladigan bilim va malakalar hajmini aniqlaymiz.
Bolalar quyidagilarni bilishlari kerak:
— Fazoviy yo’nalishlar — asosiy (oldinga — or-qaga, yuqoriga — pastga,
o’ngga — chaiga) va oraliq yo’nalishlar;
— Buyumlarning joylashuvlari va ular orasidagi fazoviy munosabatlar
o’rtasida, orasida, qarshisida, o’ngda, chapda, yuqorida, pastda, tagida;
usdida; ichida; orqasida, oldida va h.k.);
— Fazoda mo’ljal olishning ba’zi usullari (
o’zidan, boshqa odamdan,
buyumlardan, fazoviy io’nalishlar
bo’yicha);
— Piyodalarning ko’chada yurishining ba’zi qoidala-ri, ba’zi yo’l belgilari,
uydan bolalar bog’chasigacha boriladigan va bolalar bog’chasidan
uygacha bo’lgan yo’l;
— fazoviy atamalarning ma’no ahamiyatlarini (tu-shunish va ulardan
mustaqil foydalanish);
— «o’zidan», har xil buyumlardan mo’ljal olish;
— atrofdagi buyumlar va fazoda hamda tekislikda, mo’ljal olishning har xil
usullaridan foydalanib. mo’ljal olish;
— fazoda o’z o’rnini boshqa odamga nisbatan,
bosh-Qa buyumlarga
nisbatan aniqlash; buyumlarning o’rnini o’ziga va buyumlarning bir -
biriga nisbatan joyla-shuvlarini aniqlash.
