|
Mashinasozlik materiallari
|
| bet | 15/16 | | Sana | 19.06.2024 | | Hajmi | 61,83 Kb. | | #264369 |
Bog'liq Po’latlarni kimyoviy-termik ishlov berish.Borlangan po’latlarni mo’rtligi juda katta axamiyatga ega. Deformatsiya 1-2 % bo’lganda sirtqi qatlamni ko‘chishi boshlanadi. Bu borlangan qatlamni katta mo’rtlikka ega bo’lishi bilan aniqlanadi. Uglerod miqdorini oshishi FeB boridi mo’rtligi omilini Fe2B boridinikiga qaraganda 6 martaga katta bodishiga olib keladi. Borid qatlamlarini yuqori mo’rtligi kontaktli yeyilishda buyumning ekspluatatsion tavsifnomasiga salbiy ta’sir kodsatadi. Shu bilan bir qatorda bunda, abraziv yeyilishga chidamlilikka qarshilik oshadi. Bir fazali va ikki fazali borlashda buyumni toblash va past haroratda bo‘shatishga qaraganda yeyilishga chidamliligini oshiradi. Borlangan qatlamning abraziv bardoshligi toblangan va bo‘shatilgan po‘latga nisbatan bir necha marta kattaligi va xromlangan qatlamning abraziv yeyilishidan kam farq qilishi ko‘rinib turibdi.
Cobalt, bu metallar qotishmalari hamda qiyin eriydigan metallardan (Mo, W, Nb, Ta, Zr, Re ) tayyorlangan buyumlarda foydali xossalarni olishda borlashdan foydalaniladi.
Diffuziyali xromlash-materiallarga kimyoviy-termik ishlov berish turlaridan biridir. Diffuziyali xromlash metall va qotishmalar sirtqi qatlamini xrom bilan to‘yintirish jarayonidir. Bunda to‘yintiriladigan metall (qotishma) tarkibi, strukturasi va xossasi o‘zgaradi.
Diffuziyali xromlash, keyinchalik uni oddiy xromlash deb ataymiz, kimyoviy-termik ishlov berish turlaridan biri bo‘lib, to‘yintiruvchi muhitda atomar xromni faol holatda olish, keyin bu atomlarni buyumni to‘yinuvchi yuzasiga adsorbsiyalash va metall yoki qotishma ichkarisiga diffuziya yordamida kiritish jarayonidir. Xromlash jarayoni to‘yintiruvchi muhitga bog‘liq ravishda to‘rtta usulda amalga oshiriladi: 1) qattiq fazada; 2) bug‘ fazasida; 3) gaz fazasida; 4) suyuqlik fazasida.
Qattiq fazada to‘yintirish jarayoni to‘yintiruvchi modda qattiq bo‘lak va kukunlar bilan buyumni to‘yinadigan yuzasini o‘zaro kontaktida amalga oshiriladi. Bunda diffuziya jarayoni kontakt joyida kechadi. Xromlashning bunday turi, masalan, galvanik usul yordamida xrom qatlami bilan dastlabki qoplangan temirni yumshatishda qo‘llaniladi.
Bug‘ fazasida to‘yintirish jarayoni metallni qizdirishda hosil bo‘ladigan diffuziya yordamida to‘yinadigan modda bug‘ fazasi bilan to‘yintirishdir.
Gaz fazada to‘yintirish jarayonida gaz fazasi sifatida bug‘lanuvchi kimyoviy birikmalar ko‘rinishidagi elementlardan (CrCl2 , CrF2,va boshqalardan) foydalaniladi. Galogenidlar bilan to‘yintiriladigan metall va qotishmalar yuzasini o‘zaro ta’sirlashuvida temir galogenidini hosil qiladi, bunda erkin qolgan xrom atomi galogenid hosil qilgan temir o‘rniga metallni sirtqi yuzasida qoladi. Erkin xrom xloridni vodorod bilan o‘zaro ta’sirlashishida ham hosil bo‘ladi.
Po‘latni xromlashda uchinchi komponentni paydo bo‘lishi diffuziyali to‘yinish xarakteri va qatlam strukturasini o‘zgartiradi. Sirtqi qatlam xromning murakkab karbidlari asosidagi bir qancha fazalardan tashkil topgan. Namunani yuzasida Cr23C6 murakkab xrom karbidi hosil bo‘ladi. Yuzadagi mayin qatlamda xrom miqdorining yuqoriligi (90 %) e’tiborga oladigan bo‘lsak, u holda yuzadagi qatlam ko‘p miqdorda xromga ega bo‘lgan karbid yoki toza xromga ega bo‘ladi. Keyin kam miqdorda xromga ega bo‘lgan qatlam bo‘ladi; bu qatlam yuqori uglerod miqdoriga ega bo‘lgan austenit (1 % dan ko‘p) va 10-12 % Cr dan tashkil topadi. Sovutilganda bu austenit parchalanishi bilan evtektoidli qorishmani hosil qiladi. Bu qorishma ferrit va Cr23C6 tipidagi karbiddan tashkil topgan bo‘ladi.
|
| |
