11
I.2. Ingliz va O’zbek tillarida frazeologizmlarning turlari va o’ziga xos
xususiyatlari.
Frazeologik birlik til hodisasi sifatida lison va nutqqa daxldor birlikdir. Birdan
ortiq mustaqil leksema ko’rinishining birikuvidan tashkil topib, obrazli ma’noviy
tabaitga ega bo’lgan
lisoniy birlik frazeologik birlik deyiladi: tepa sochi tikka
bo’ldi, sirkasi suv ko’tarmaydi; to show the white feather, to play the first fiddle.
Frazeologik birlik ibora, frazeologizm, turg’un birikma,
barqaror birikma,
frazeologik birikma atamalari bilan ham yuritiladi.
Frazeologik birliklarning eng asosiy belgilari sifatida quyidagilarni ko’rsatish
mumkin:
1.
Frazeologik birlikning tarkibida ikki yoki undan ortiq leksema qatnashgan
bo’ladi.
2.
Frazeologik birlik yaxlit bir lug’aviy ma’no ifodalaydi.
3.
Frazeologik birlikning tarkibidagi so’zlar o’z leksik ma’nolarini yo’qotgan
bo’ladi.
4.
Frazeologik birlik turg’un birikma sifatida erkin birikma bilan faqat
omonimik holatda bo’ladi.
5.
Frazeologik birlikni faqat yaxlitligicha
almashtirish mumkin
6.
Frazeologik birlik gapning tarkibida yaxlitligicha bir sintaktik vazifada
keladi.
7.
Frazeologik birlikni boshqa tilga so’zma – so’z tarjima qilib bo’lmaydi,
yaxlitligicha tarjima qilinadi.
Frazeologik birlik tashkil etuvchisiga ko’ra qo’shma leksema, so’z birikmasi va
gapga o’xshaydi. Biroq ular ko’proq qo’shma leksema kabi til jamiyati ongida
tayyor va barqaror holda yashaydi. Boshqacha aytganda, frazeologik birlik lisonda
barcha lisoniy birliklarga xos bo’lgan umumiylik
tabiatiga ega va nutqda
xususiylik sifatida namoyon bo’ladi. Demak frazeologik birikma nutq hodisasi
emas, balki til hodisasidir. Shuningdek, frazeologik birlik nominativ ma’no
anglatadi, shunga ko’ra leksema bilan bir qatorga qo’yiladi,
leksemadan yirik
nominativ birlik deb yuritiladi.
