|
Mavzu: Kirish. Tabiatni o'rganishda fizikaning o'rni va uning boshqa fanlar taraqqiyotidagi ahamiyati. Reja
|
| bet | 18/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniJismning vazni. Vaznsizlik. Yerga tortilishi natijasida vujudga keladigan va uni erkin tushishdan saqlab turgan tayanchga yoki ilgakka ko`rsatadigan bosim kuchiga jismning vazni deb ataladi.
Jismning faqatgina og`irlik kuchi ta'siridagi harakat holatiga vaznsizlik holati deb ataladi.
Kosmosda erkin harakatlanayotgan jismlar uchun g=0 ligidan ular vaznsizlik holatida deyiladi.
Jism pastga qarab tezlanish bilan harakatlana boshlasa, uning vazni ma ga kamayadi:
P=m(g-a) (5)
liftda pastga tushayotgan kishi shunday holatda bo`lib, o`zini yengillashgandek sezadi.
Tezlanish a ning yo`nalishi erkin tushish tezlanishi g ning yo`nalishiga qarama-qarshi bo`lsa, jismning vazni ma ga ortadi:
P=m(g+a) (6)
liftda yuqoriga ko`tarilgan odam shunday holatda bo`lib, o`zini og`irlashgandek sezadi:
Kosmik tezliklar. Biror jismni Yer sirtidan yuqoriga otsak, ma'lum balandlikka ko'tarilib qaytib tushadi. U yer sirtiga nisbatan o'tkir burchak hosil qiladigan qilib otilsa, biror balandlikka ko'tanlib ma'lum masofaga borib tushadi. Agar jismning tezligini ortirib borsak, uning shunday qiymatiga erishishimiz mumkinki, bu tezlikdan boshlab jism Yer atrofida biror aylana orbita bo'ylab harakat qila boshlaydi. Ana shu tezlikdan boshlab jismga beriladigan tezliklarga kosmik tezliklar deyiladi. Jismni kosmosga chiqarishdan oldin qo'yilgan maqsadga qarab unga turli liil boshlang'ich tezliklar beriladi.
Birinchi kosmik tezlik. Birinchi kosmik tezlik deb jismga, u Yer atrofida aylanma orbita bo'ylab harakatlanishi ya'ni Yerning sun'iy yo'ldoshi bo'lib qolishi uchun berish zarur bo'lgan eng kichik tezlikka aytiladi.
Demak. jism Yer atrofida R radiusli atlana bo'ylab tekis harakatlanadi. Unga ikkita og'irlik kuchi tezlanishi g va aylanma1 harakatdagi normal tezlanishi ta'sir qiladi. Bu R tezlanishlar teng bo'lgandagina jism aylanma orbita bo'ylab tekis harakatlanishi mumkin.
Birinchikosmiktezliknihosilqilamiz, JismYersirtidanunchabalandemasdebhisoblab, Rningo'rnigaYerradiusiningqiymatinivaerkintushishtezlanishiningqiymatini (20.2) gaqo'yibtopamiz.
V1 = 7,9 * 103 m/s = 7,9 km/s.
|
| |
