|
Mavzu: Kirish. Tabiatni o'rganishda fizikaning o'rni va uning boshqa fanlar taraqqiyotidagi ahamiyati. Reja
|
| bet | 58/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniIkkinchi tur „perpetuum mobile". Ikkinchi tur „perpetuum mo-bile" okean suvlaridagi ulkan miqdordagi energiyadan ish bajarmas-dan foydalanish mumkin degan g'oyaga asoslangan. Termodina-mikaning ikkinchi qonuni esa issiqlik miqdorifaqat issiqjismdan so-vuqjismga о 'z-o 'zidan о 'tishi mumkin, teskarisi uchun esa qo 'shimcha ish bajarish zarur deb ta'kidlaydi. Bu esa ikkinchi tur „perpetuum mobile"ni yasash mumkin emasligini ko'rsatadi.
Agar ikkinchi tur „perpetuum mobile"ni yasash mumkin bo'1-ganda edi insoniyat juda ulkan energiya manbayiga ega bo'lardi. Oke-anlarda mavjud 1021 kg suvning temperaturasini 1 °C ga pasaytirishga erishilsa, bu 10 J issiqlik miqdori ajratib olishga imkon beradi. Shuncha energiya beruvchi ko'mirni temir yo'l sostaviga yuklasak, uning uzun-ligi 10 km ni tashkil etadi. Bu esa qariyb Quyosh sistemasining kattaligiga tengdir.
Bu qonunning bir nechta shakllari mavjud bo'lib, ularning eng soddasi Klauzius ta'rifini keltiramiz.
Issiqlik miqdori o'z-o'zidan past temperaturali jismdan yuqori temperaturali jismga o'tmaydi.
Amalda cheksiz katta bo'lgan okean suvlaridagi issiqlik miqdori o'z-o'zidan temperaturasi suvnikidan pastroq bo'lgan jismgagina o'tishi mumkin. Issiqlik miqdorini temperaturasi past jismdan temperaturasi yuqori jismga o'tkazish uchun qo'shimcha ish bajarish kerak. SHu bilan birga, issiqlik miqdori ishga to'la aylanmay, uning bir qismi atrof-muhitni qizdirishga sarflanadi. SHu nuqtai nazardan ikkinchi qonunning quyidagi Plank ta'rifi ham e'tiborga molik: Tabiatda, issiqlik miqdori to'laligicha ishga aylanadigan jarayon bo'lishi mumkin emas.
Issiqlik ishga aylanishi uchun isitkich va sovitkich bo'lishi darkor. Barcha issiqlik mashinalarida isitkichdan sovutgichga beriladigan energiyaning bir qismigina foydali ishga aylanadi. Unda issiqlik mashinalarining unumdorligi qanday kattaliklarga bog'liq va uni oshirish uchun nima qilmoq kerak degan savol tug'iladi. Bu savolga ikkinchi qonunning Karno ta'rifi javob beradi: ideal issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsienti issiqlik beruvchi va issiqlik oluvchilarning temperaturalari bilangina aniqlanadi.
Termodinamika qonunlari amalda qanday mashinalar yasash mumkinligi va ularning unumdorligini orttirish uchun nimalarga e'tibor berish zarurligi haqida yo'llanma beradi.
Ikkinchi tur perpetuum mobile. Ikkinchi tur perpetuum mobile okean suvlaridagi ulkan miqdordagi energiyadan ish bajarmasdan foydalanish mumkin degan g'oyaga asoslangan. Termodinamikaning ikkinchi qonuni esa issiqlik miqdori faqat issiq jismdan sovuq jismga o'z-o'zidan o'tishi mumkin, teskarisi uchun esa qo'shimcha ish bajarish zarur deb ta'kidlaydi. Bu esa ikkinchi tur perpetuum mobileni yasash mumkin emasligini ko'rsatadi.
Agar ikkinchi tur perpetuum mobileni yasash mumkin bo'lganda edi insoniyat juda ulkan energiya manbaiga ega bo'lardi. Okeanlarda mavjud 1021 kg suvning temperaturasi ni 1 °S ga pasaytirishga erishilsa, bu 1024 J issiqlik miqdori ajratib olishga imkon beradi. Shuncha energiya beravchi ko'mirni temir yo'l sostaviga yuklasak uning uzunligi lOsh km ni tashkil etadi. Bu esa qariyib quyosh sistemasining kattaligiga tengdir.
|
| |
