|
Raqamli texnologiyalar va “Raqamli O’zbekiston
|
| bet | 5/18 | | Sana | 11.02.2024 | | Hajmi | 2,34 Mb. | | #154507 |
Bog'liq 1 MA\'RUZA Raqamli va axborot texnologiyalari fanining predmeti,2. Raqamli texnologiyalar va “Raqamli O’zbekiston – 2030” strategiyasi haqida
Raqamli texnologiyalar (ingliz. Digital technology) – signallarni uzluksiz spektr2 shaklida emas, balki analog3 darajadagi diskret4 diapazonlarda ko’rsatishga asoslangan texnologiyalar.
Ushbu texnologiyalarning barcha darajalari diapazonda bir xil signal holatini ifodalaydi. Raqamli texnologiya, analog texnologiyadan farqli o’laroq, uzluksiz emas, balki diskret signallar bilan ishlaydi. Bundan tashqari, signallar kichik qiymatlar to’plamiga ega, odatda ikkita. Haqiqiy hayotda tizimlar, ayniqsa, buxgalteriya hisobini saqlash tizimlari uchta ma’noga asoslanadi.
Odatda bu 0, 1, NULL bo’lib, ular mantiqiy algebrada mos ravishda “False”, “True” qiymatlariga ega va NULL mavjud bo’lganda “natija yo’q”. Raqamli sxemalar asosan VA, YOKI, EMAS va boshqalar kabi mantiqiy eshiklardan iborat bo’lib, hisoblagichlar bir-biriga bog’lanishi mumkin.
Raqamli texnologiyalar asosan raqamli hisoblash elektronikasida, birinchi navbatda kompyuterlarda, elektrotexnikaning turli sohalarida, masalan, o’yin mashina-lari, robototexnika, avtomatlashtirish, o’lchash asboblari, radio va telekommunikatsiya qurilmalari va boshqa ko’plab raqamli qurilmalarda qo’llaniladi.
Afzalliklari. Raqamli sxemalarning analoglardan afzalliklaridan biri shundaki, birinchidan, signallar buzilishsiz uzatilishi mumkin. Misol uchun, 1 va 0 ketma-ketligi sifatida uzatiladigan uzluksiz audio signal, uzatish shovqini 1 va 0 ni aniqlashga xalaqit bermaslik uchun yetarlicha past bo’lishi sharti bilan xatosiz qayta tiklanishi mumkin. Bir soatlik musiqani kompakt diskda saqlash mumkin atigi 6 milliardga yaqin ikkilik raqamlardan foydalangan holda.
Kompyuter tomonidan boshqariladigan raqamli tizimlar dasturiy ta’minot orqali boshqarilishi mumkin, bu esa apparatni almashtirmasdan yangi funksiyalarni qo’shishi mumkin. Bu ko’pincha dasturiy mahsulotni yangilash orqali ishlab chiqaruvchining ishtirokisiz amalga oshirilishi mumkin. Bu xususiyat o’zgaruvchan talablarga tezda moslashish imkonini beradi. Bundan tashqari, analog tizimlarda mumkin bo’lmagan yoki amalga oshirish mumkin bo’lgan murakkab algoritmlardan foydalanish mumkin, lekin faqat juda yuqori xarajatlar bilan.
Raqamli tizimlarda ma’lumotni saqlash analoglarga qaraganda osonroq. Raqamli tizimlarning immuniteti ma’lumotlarni zararsiz saqlash va olish imkonini beradi. Analog tizimda qarish va eskirish yozib olingan ma’lumotni buzishi mumkin. Raqamli rejimda, agar umumiy shovqin ma’lum darajadan oshmasa, ma’lumotni mutlaqo aniq tarzda tiklash mumkin.
Kamchiliklari. Ba’zi hollarda raqamli sxemalar bir xil vazifani bajarish uchun analog davrlarga qaraganda ko’proq quvvat sarflaydi, ko’proq issiqlik hosil qiladi, bu esa sxemaning murakkabligini oshiradi, masalan, sovutgichni qo’shish orqali. Bu ularning portativ, akkumulyatorli qurilmalarda ishlatilishini cheklashi mumkin.
Misol uchun, uyali telefonlar ko’pincha tayanch stantsiyadan radio signallarini kuchaytirish va sozlash uchun kam quvvatli analog interfeysdan foydalanadi. Biroq, tayanch stansiya energiya talab qiladigan, ammo juda moslashuvchan dasturiy ta’minot bilan belgilangan radio tizimidan foydalanishi mumkin. Ushbu tayanch stantsiyalarni yangi uyali standartlarda ishlatiladigan signallarni boshqarish uchun osongina qayta dasturlash mumkin.
Analog signalni raqamliga o’tkazishda ma’lumotni yo’qotish ham mumkin. Matematik jihatdan bu hodisani yaxlitlash xatosi deb ta’riflash mumkin. Ba’zi tizimlarda raqamli ma’lumotlarning bir qismining yo’qolishi yoki buzilishi katta ma’lumotlar bloklari ma’nosini butunlay o’zgartirishi mumkin.
Internetda fayllardan uzoq muddat foydalanish bilan ular turli xil buzilishlarga (qirqish, kichraytirish, logotiplarni joylashtirish, boshqa formatga o’tkazish, meta-ma’lumotlarni o’chirish) duchor bo’lishi mumkin, bu esa “raqamli eskirish”ga olib keladi. Bu jarayonning bir misoli foto xosting saytlaridan foydalanishdir.
Ko’pincha foydalanuvchilar fotosuratlarni saqlash va asl nusxalarini o’z qurilmalaridan o’chirish uchun joy sifatida foto hosting saytlaridan foydalanadilar, bu esa ularni yomonlashgan suratlar bilan qoldiradi.
Raqamli texnologiyalar bo’yicha yurtimizda bir nechta Farmon va Qonunlar qabul qilinmoqda. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-6079-son “Raqamli O’zbekiston — 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risida Farmoni katta ahamiyat kasb etadi.
“Raqamli O’zbekiston — 2030” strategiyasidan parchalar keltiramiz.
“Raqamli O’zbekiston — 2030”
STRATEGIYASI
|
| |
