Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to




Download 1.73 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/119
Sana16.05.2023
Hajmi1.73 Mb.
#60236
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   119
Bog'liq
Fizika. 10-sinf (2017, N.Turdiyev, K.Tursunmetov)
10-chi Davlat ramzlar boshlang`ich sinf o`quvchilariga xuquqiy tarbiya berish vositasi sifatida, Nurjaxon pedagogika, 4 amaliy mashg‘ulot Mavzu Detallarni plastik deformatsiyalash u, 718498, 4-Testlar , 2 5221958497041647213, Sysadmin reja, 2.10. ozbek tili fonetikasi
h = 6,6 R
Yer
ya’ni taxminan 42000 km ga teng bo‘lishi kerak!
Bunday orbita geostatsionar orbita deyiladi.
Bizning sayyoramizda insoniyat tarixida birinchi marta sobiq SSSRda 
1957-yil 4-oktabrda Yerning sun’iy yo‘ldoshi uchirildi. Yo‘ldosh shar shaklida 
bo‘lib, diametri 58 sm, massasi 83,6 kg edi. Yo‘ldosh yer atrofi ni 1400 marta 
aylanib chiqib, umumiy holda 60 million km masofani bosib o‘tdi. 1961-
yil 12-aprelda inson birinchi marta kosmosga chiqdi. Birinchi kosmonavt 
Yuriy Alekseyevich Gagarin sobiq SSSR fuqarosi edi. Keyinchalik, 1969-
yil 20-iyulda amerikalik astronavtlar Neyl Armstrong va Edvin Oldrinlar 
birinchi bo‘lib Oyga qo‘nishdi.
Quyosh sistemasiga kiruvchi sayyoralarga borish uchun kosmik kemaga 
ikkinchi kosmik tezlik berilishi kerak. Uning son qiymati 11,2 km/s ga teng.
Olis yulduzlarga borish uchun esa Quyosh sistemasining tortish kuchini 
yengib chiqib ketish kerak. Buning uchun kosmik kema uchinchi kosmik 
tezlikka ega bo‘lishi kerak. Uning qiymati 16,7 km/s ga teng.
Kosmosni zabt etgan fazogirlar orasida bizning vatandoshlarimiz 
V. Jonibekov va o‘zbek millatiga mansub S. Sharipov ham bor.
1. Nima sababdan Yer, o‘zining atrofi da harakatlanayotgan sun’iy 
yo‘ldoshni tortib olmaydi?
2. Oyni ham birinchi kosmik tezlik bilan harakatlanayotgan yo‘ldosh deb 
qarash mumkinmi?
3. Sun’iy yo‘ldoshning yer yuzidan balandligi ortishi bilan uning tezligi 
qanday o‘zgaradi?
12-
mavzu. JISM OG‘IRLIGINING HARAKAT TURIGA 
BOG‘LIQLIGI
Hozirgi kunda ko‘pgina ma’muriy binolar, turarjoylar ko‘p qavatli qilib 
qurilgan. Yuqori qavatlarga chiqish va tushish uchun liftlardan foydalaniladi. 
Liftda chiqayotgan va tushayotgan odam harakatini qaraylik.
1. Massasi m bo‘lgan odam liftda turibdi. Lift pastga yoki yuqoriga 
o‘zgarmas 

const tezlik bilan harakatlanayotgan holda (2.5-a rasm.) 
odamning lift poliga (tayanchga) beradigan ta’siri (og‘irligi) P = mg bo‘ladi. 


38
Boshqacha aytganda, lift o‘zgarmas tezlik bilan harakatlanganda jism og‘irligi 
lift tinch holatda turganda qanday bo‘lsa, shundayligicha qoladi.
og‘ir
og‘ir
og‘ir
Y
Y
Y
 
a
b
d)
2.5-rasm.
2. Lift pastga tezlanish bilan tushmoqda (2.5-b rasm.). U holda 
Nyutonning ikkinchi qonuniga ko‘ra
m
 = m . 
(2.7)
Bunda 
– lift polining reaksiya kuchi, m – jism massasi.
Nyutonning uchinchi qonuniga ko‘ra jism og‘irligi 
= –
. Shunga ko‘ra 
(2.7) ni hisobga olib yozamiz

Jismning harakat paytidagi natijaviy og‘irligi
 ( – )
(2.8)
bo‘ladi.
Bundan ko‘rinadiki, lift pastga tomon α tezlanish bilan harakatlansa, 
odamning og‘irligi ma ga kamayar ekan. Agar liftni ushlab turuvchi tros 
keskin bo‘shatilsa, lift pastga tomon a = g tezlanish bilan harakatlanadi va 
odamning og‘irligi
P = m(g – a) = 
bo‘ladi.


39

Download 1.73 Mb.
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   119




Download 1.73 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to

Download 1.73 Mb.
Pdf ko'rish