Microsoft Word kompyuter lingvistikasi doc

Download 1.93 Mb. Pdf ko'rish
bet	106/117
Sana	22.02.2023
Hajmi	1.93 Mb.
	#43214

1 ... 102 103 104 105 106 107 108 109 ... 117

Bog'liq
Formal grammatika nazariyasi
G’arb va Sharq munosabatlarida Markaziy Osiyo mintaqasining o’rni., Xalqaro munosabatlarda geosiyosiy omillar va nazariyalar, Yevroosiyoning dunyo miqyosidagi o’rni, Atom va uning planetar modeli, 13-Delphida massivlar bilan ishlash algoritmlarga doir misollar, 6ab9bf0ac2cded7d354dc5779178fbaf Bank risklari, Bo`lim boshlig`il, ZAMONAVIY IQTISODIY O\'SISH MODELLARI , 5 Hududlar kesimida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishning o‘sish sur’atlari-Темпы роста производства продукции, Mavzu Temperaturani o’lchash Reja, 10- mavzu. Korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlari, 1-Mavzu Korrupsiya tushunchasi va korrupsiyaga qarshi kurashish, Mavzu Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiq etish Ishdan fayllar, Laboratoriya ishi №1 2 Mavzu Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodala

"Grammatika sanati" (“Grammatike techne”)

Grammatika - yunoncha so’z bo’lib, “o’qish va yozish san’ati” ma’nosini
bildiradi. Bu tushuncha dastlab xat-savod, imloni o’rgatuvchi fan ma’nosida
ishlatilgan. Keyinroq grammatika tilning fonologik, morfologik, sintaktik va
semantik belgilarini tavsiflovchi til qoidalari majmuasi ma’nosiga ko’chgan.
Grammatika haqidagi ilk qarashlar falsafa, mantiq, germenevtika (diniy matnlarni
sharhlash, talqin etish) qobig’ida bo’lgan. Bunda tilning paydo bo’lishi, til va
tafakkur munosabati, lingvistik belgi motivatsiyasi, diniy matnlar mazmunini
to’g’ri tushunish bilan bog’liq masalalar o’rganilgan, til strukturasi esa yetarli
darajada tadqiq etilmagan. Faqatgina mil.avv.II-I asrlarda shakllangan
Aleksandriya grammatika maktabining eng yirik vakil Dionisiy Traks (bizning
eramizgacha bo’lgan 170-90 yillarda yashagan) o’zigacha bo’lgan

145
tadqiqotchilarning ishlari va tajribalarini o’rganib, ulardan foydalanib, rimliklar
uchun "Grammatika san'ati" (“Grammatike techne”) nomli sistemalashtirilgan
dastlabki yunon grammatikasini yaratdi. Shundan buyon grammatikani falsafadan
mustaqil soha sifatida ajralib chiqdi.
Antik davrda grammatika preskriptiv (to’g’ri gapirish, to’g’ri jumla tuzishni
ko’rsatuvchi yo’riqnoma) xarakterga ega bo’lgan. XVIII asr oxirlarida
grammatikani tushunish keskin o’zgardi. Bu davrda bobo til konsepsiyasini ilgari
surgan qiyosiy-tarixiy grammatika shakllandi. Unda yevropa tillarining qadimgi
sanskrit tili bilan tarixiy aloqasini aniqlash yordamida hind-yevropa tillari
shajarasini rekonstruksiya qilish bo’yicha qiyosiy aspektda tadqiqotlar olib borildi.
XX asr boshlarida Ferdinand de Sossyur grammatikani tavsiflashda
sinxroniya va diaxroniyani farqladi. Bunda grammatikani tarixiy (diaxron)
o’rganishni emas, balki sinxron (muayyan vaqtdagi holati) tadqiq qilish lozim deb
hisobladi. XX asrning 50-yillarida Noam Chomsky grammatikani tavsiflashning
yangi metodini tavsiya etdi. Bu tilshunoslikda “formal grammatika nazariyasi” deb
ataladi. Olimning tadqiqot natijalari kompyuter lingvistikasining shakllanishiga
asos bo’ldi. N.Chomskyning formal grammatika haqidagi qarashlari “Syntactic
Structures” (1957) hamda “Aspects of the Theory of Syntax” nomli kitoblarida
yoritilgan.
Grammatikaga bo’lgan yondashuvlar turlicha bo’lganligi bois tilshunoslik
tarixida turli grammatikalar yaratilgan. Jumladan, nazariy grammatika va amaliy
grammatika; an’anaviy (klassik) grammatika va noklassik grammatika; sinxron va
diaxron grammatika; xususiy va umumiy (universal) grammatika; kategorial
grammatika, tobelik grammatikasi, leksik-funksional grammatika, konstruktiv
grammatika, transformatsion grammatika, kontekstdan xoli grammatika (context-
free grammar) kabi.

Download 1.93 Mb.

1 ... 102 103 104 105 106 107 108 109 ... 117

Download 1.93 Mb.

Pdf ko'rish