Kompyuter lingvistikasida modellashtirish va analogiya metodlari

Download 1.93 Mb. Pdf ko'rish
bet	24/117
Sana	22.02.2023
Hajmi	1.93 Mb.
	#43214

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 117

Bog'liq
Formal grammatika nazariyasi
G’arb va Sharq munosabatlarida Markaziy Osiyo mintaqasining o’rni., Xalqaro munosabatlarda geosiyosiy omillar va nazariyalar, Yevroosiyoning dunyo miqyosidagi o’rni, Atom va uning planetar modeli, 13-Delphida massivlar bilan ishlash algoritmlarga doir misollar, 6ab9bf0ac2cded7d354dc5779178fbaf Bank risklari, Bo`lim boshlig`il, ZAMONAVIY IQTISODIY O\'SISH MODELLARI , 5 Hududlar kesimida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishning o‘sish sur’atlari-Темпы роста производства продукции, Mavzu Temperaturani o’lchash Reja, 10- mavzu. Korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlari, 1-Mavzu Korrupsiya tushunchasi va korrupsiyaga qarshi kurashish, Mavzu Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiq etish Ishdan fayllar, Laboratoriya ishi №1 2 Mavzu Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodala

Tayanch so’z va iboralar

Kompyuter lingvistikasida modellashtirish va analogiya metodlari

Reja

1. Model tushunchasining mohiyati.
2. Modellashtirish va uning tilga tatbiqi.
3. Modellashtirishning pragmatik jihatlari va kamchiliklari.
4. Kompyuter lingvistikasida analogiya metodi.
Tayanch so’z va iboralar: model, tabiiy model, matematik model, mantiqiy-
matematik model, metamodel, deduktiv, lingvistik model, sintaktik modellashtirish, so’z
turkumlari va ularning simvollari, gap bo’laklarining simvollari, analogiya
metodi,induksiya, deduksiya.
Model (lotincha “modelus” so’zidan olingan bo’lib, “nusxa”, “andaza”,
“o’lchov”, “me’yor” ma’nolarini anglatadi) tabiiy fanlar yoki umuman fanda shunday
moddiy qurilma, grafik, sxema, umuman, bilish vositasi sifatida tushuniladiki, u
muayyan original-obyekt haqidagi ma’lumotlar majmui tarzida yuzaga kelgan hosila-
obyekt demakdir. Boshqacharoq tushuntirganda, model tabiiy obyektlarning
imitatsiyasidir (o’xshashi, taqlidiy ko’rinishidir), u o’zbek tilidagi qolip, andoza
so’zlariga mos keladi. U hodisalarning yuzaga kelishi uchun asos vazifasini o’taydi,
bunda aniq yoki mavhum obyektlar kichraytirilgan obyektlar, sxemalar, chizmalar,
fizikaviy konstruksiyalarda tadqiq etiladi. Buni oddiy hayotiy misol bilan
tushuntiradigan bo’lsak, olmani xarakterlovchi belgilar, atributlar – uning dumaloqligi,
mevaligi, shirinligi kabilar o’sha tushunchaning fikriy modeli hisoblanadi. Agar biz
olmani loydan yoki sun’iy bir materiallardan yasasak, bu uning moddiy modeli
hisoblanadi. Yoki globus yerning modeli, o’yinchoq mashina haqiqiy mashinaning
modeli sifatida baholanishi mumkin.
30
Model quyidagi asoslarga ko’ra bilishda muhim
hisoblanadi:
- birinchidan, u o’rganish obyektini soddalashtiradi;
- ikkinchidan, uni boshqa obyektlar ta’siridan ajratadi;
- uchinchidan, model obyektni ta’riflashni osonlashtiradi.
Model dastlab amaliy sohalarda ishlatilgan. Keyinchlik ilm fanning ijtimoiy
sohalariga ham kirib keldi. Bu matematika, kimyo fanlariga keng tatbiq qilingani yaqqol
ko’rinadi. “Model” tushunchasi fan va texnikada turlicha ma’nolarda ishltilgani bois
modellashtirish turlarining yagona tasnifi mavjud emas. Tasnif modelning xarakteriga
ko’ra, modellashtirilayotgan obyektning tabiatiga ko’ra, modellashtirish tatbiq
30
http://www.wikipedia.org/wiki/model.html

29
qilinayotgan soha yoki yo’nalishga qarab amalga oshirilishi mumkin. Masalan,
modellashtirishning quyidagi turlarini ajratib ko’rsatish mumkin: informatsion
modellashtirish, lingvistik modellashtirish, kompyuterli modellashtirish, matematik
modllshtirish, matematik-kartografik modellahtirish, molekulyar modellashtirish,
mantiqiy modellashtirish, pedagogik modellashtirish, psixologik modellashtirish,
statistik modellashtirish, struktur modellashtirish, fizik modellashtirish, iqtisodiy-
matematik modellashtirish, imitatsion modellshtirish, evolyutsion modellashtirish,
kognitiv modellashtirish kabi.
Modellarni shartli ravisda quyidagicha tasniflash mumkin:
1. Tabiiy modellar – o’rganilayotgan obyekt bilan bir turda bo’ladi va undan
faqat o’lchamlari jarayonlarining tezligi va ba’zi hollarda yasalgan materiali bilan farq
qiladi.
2. Matematik modellar – prototipdan (asl nusxadan) jismoniy tuzilishi bilan
farq qiladi, lekin prototip bilan bir xil matematik tasvirga ega bo’ladi.
3. Mantiqiy-matematik modellar – belgilardan iborat bo’lib, abstrakt model
hisoblanadi va tafakkur jarayonini o’rganishda qo’llaniladi.
4. Kompyuterli modellar – matematik va mantiqiy modellashtirish metodlariga
asoslanib kompyuterda algoritm va dasturlardan foydalanib yaratiladigan modellar.
Kompyuterli modellashtirish bugungi kunda barcha fanlarda, xususan,
kompyuter lingvistikasida ham samarali metod hisoblanadi.
31
Kompyuter
modellashtirish quyidagi asosiy bosqichlardan iborat:
•
Masalaning qo’yilishi, modellashtirish obyektining aniqlashtirilishi
•

Download 1.93 Mb.

1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 ... 117

Download 1.93 Mb.

Pdf ko'rish