mablag‘larining kassadan  hisoblashishish  h

29 
yuqori salmoqni egallaydi. Bu esa, Korxonaning hisob-kitoblarini naqd pulsiz 
amalga oshirilayotganligi bilan izohlanadi. 
2016 yilning fevral oyi uchun “GISHT - SIFAT” xususiy korxonasi tijorat 
bankidan ish haqi uchun 34 mln. 780 ming so‘m miqdorida naqd pul oldi. 
Korxonaning Bosh kitobida ushbu operatsiya quyidagi buxgalteriya o‘tkazmasi 
bilan rasmiylashtirildi: 
Debet
5010
34 780 000 so‘m 
Kredit 
5110
34 780 000 so‘m 
Mablag‘ to‘lovchi va oluvchiga bitta bank muassasasi tomonidan xizmat 
ko‘rsatiladigan hisob-kitoblai topshiriqnoma asosida uch nusxada taqdim etiladi. 
Birinchi nusxa to‘lovchi bankida memorial order bo‘lib xizmat qiladi, ikkinchi 
nusxa bir shahardagi o‘tkazishlarda uning hisobvarag‘idan yozish chog‘ida 
oluvchiga yuboriladi, uchinchi nusxasi to‘lovchiga berilib, topshiriqnoma qabul 
qilinganligi to‘g‘risida tilxat va bank muassasasi shtampi bilan beriladi. Agar 
mablag‘ to‘lovchi va oluvchiga bir shaharda joylashgan turli bank muassasalari 
xizmat ko‘rsatayotgan bo‘lsa, topshiriqnoma to‘rt nusxada taqdim etiladi, 
ularning birinchisidan memorial order sifatida foydalaniladi, ikkinchi va 
uchinchi nusxalari to‘lovdan so‘ng mablag‘ oluvchining bankiga yuboriladi, 
bunda ikkinchi nusxa order bulib xizmat qiladi va bankda qoladi, uchinchi nusxa 
oluvchi hisobvarag‘idan ko‘chirmaga ilova qilinadi, to‘rtinchi nusxa to‘lovchiga 
tilxat va bank shtampi bilan birga kaytariladi. Ijro uchun qabul qilingan 
topshiriqnomalar summalari topshiriqnomalarda ko‘rsatilgan to‘lovchilar 
hisobvarag‘idan o‘chiriladi. Akseptlangan topshiriqnoma to‘lovga faqat to‘lov 
summada qabul qilinishi mumkin. Akseptlangan topshiriqnomalarni qabul 
qilganda bank topshiriqnomaning orqa tomonida ularni to‘lash uchun qabul qilgan 
korxonaning qabul qilish sanasi ko‘rsatilgan shtampi bo‘lishini nazorat qilishi 
kerak. Hisob-kitobni bank tomonidan akseptlangan topshiriqnoma bilan amalga 
oshirmoqchi bo‘lgan to‘lovchi unga xizmat ko‘rsatuvchi bank muassasasiga 
aksept uchun topshiriqnomani (0401002) uch nusxada taqdim etadi. Dastlabki 
ikki nusxaga imzo chekilishi va muhr izi tushirilishi shart. 

30 
Topshiriqnomani bajarish mumkinligi va u to‘g‘ri rasmiylashtirilgani 
tekshirilganidan 
so‘ng uning summasi bank muassasasi tomonidan 
topshiriqnoma taqdim etgan to‘lovchining hisobvarag‘idan o‘chiriladi va 
«Akseptlangan to‘lov topshiriqnomalari va banklarning hisob-kitob cheklari» 
hisobvarag‘ida deponentlanadi. Topshiriqnomaning birinchi nusxasi bank 
muassasasi muhri izi bilan tasdiqlanadi va to‘lovchining ishonchli vakiliga 
beriladi, bu vakilning imzosidan namuna topshiriqnoma ikkinchi nusxasida 
keltiriladi. Zarurat tug‘ilganda bank ishonchli vakil shaxsni tasdiklaydigan 
hujjatlarni topshiradi. O‘tkazma yuboruvchidan qabul qilingan akseptlangan 
topshiriqnomalarni aloqa korxonalari va transport tashkilotlari ularga xizmat 
ko‘rsatuvchi bank muassasalariga to‘lov topshiriqnomalarining blanklardagi 
reestrida (0401007) topshiradi. 
Akseptlangan topshiriqnoma uning aksept kunidan boshlab bir oy 
davomida to‘lash uchun taqdim etilmaganda ushbu topshiriqnoma summasi 
“Akseptlanmagan to‘lov topshiriqnomalari va banklarning hisob-kitob 
cheklari” hisobvarag‘idan “Boshqa debitorlar va kreditorlar” balans 
hisobvarag‘iga o‘tkaziladi va keyin da’vo muddati tugaganidan so‘ng 
respublika byudjetining daromadiga o‘tkaziladi. 
To‘lov topshiriqnomasi bo‘yicha pul o‘tkazib berilganida quyidagi 
yozuvlar qilinadi: 
D-t 6410 – “Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik” 
D-t 6520 – “Davlat maksadli fondlariga to‘lovlar” 
D-t 6990 – “Boshqa majburiyatlar” 
K-t 5110 – “Hisob-kitob schyoti” 
To‘lovlarning to‘lov talabnoma-topshiriqnomalari shaklida mol etkazib 
beruvchi mahsulotni yuklab jo‘natgandan so‘ng to‘lov talabnomasini yozib, 
unga xizmat ko‘rsatadigan bankka topshiradi. 
To‘lov talabnoma-topshiriqnomasi mol etkazib beruvchining xaridorga 
bankni chetlab o‘tib, unga yuborilgan to‘lov va yuklab jo‘natish hujjatlari 
asosida, shartnoma bo‘yicha etkazib berilgan mahsulot, bajarilgan ishlar va 

31 
ko‘rsatilgan xizmatlar qiymatini to‘lash to‘g‘risidagi talabini ifodalaydi. 
To‘lovchi olingan to‘lov talabnoma-topshiriqnomasini to‘lash imkoniyatini 
belgilab, uni xizmat ko‘rsatuvchi bank muassasasiga topshiradi. To‘lov 
talabnoma-topshiriqnomalarini mol etkazib beruvchi 0401040 - son blankda 
yozadi va shartnomada ko‘zda tutilgan yuklab jo‘natish hamda boshqa hujjatlar 
bilan birga 3 nusxada bevosita xaridorga yuboriladi. 
Birinchi nusxa belgilangan tartibda rasmiylashtirilib, mol etkazib 
beruvchining imzolari va muhr izi qo‘yilgan bo‘lishi kerak. To‘lov talabnoma-
topshiriqnomasi to‘lovchi hisobvarag‘ida mablag‘ bo‘lganida qabul qilinadi. 
To‘liq yoki qisman to‘lashga rozi bo‘linganda to‘lovchi to‘lov talabnoma-
topshiriqnomasining barcha nusxalarini hisobvaraqni tasarruf etishga vakolatli 
shaxslar imzolari va muhr izi bilan rasmiylashtiradi hamda ularning hammasini 
xizmat ko‘rsatuvchi bankka topshiradi. Bunda: 
– birinchi nusxa mablag‘larni to‘lovchi hisobvarag‘idan chiqarish uchun 
asos bo‘lib xizmat qiladi va muomala yakunlanganidan so‘ng bank uchun 
hujjatlarda joylashtiriladi; 
– ikkinchi nusxa mol etkazib beruvchiga xizmat ko‘rsatadigan bankka 
yuboriladi; 
– uchinchi nusxasi yuklab junatish xujjatlari bilan birga jo‘natish uchun 
qabul qilish va tovarlar, bajarilgan ishlar, ko‘rsatilgan xizmatlar haqi tulangani 
to‘g‘risida tilxat sifatida to‘lovchiga qaytariladi; 
– to‘lovchi bankka akseptlangan to‘lov talabnoma-topshiriqnomalarini 
taqdim etishi shart bo‘lgan muddatni tomonlar shartnomada belgilaydi va uni 
bank nazorat qilmaydi. 
To‘lov talabnoma-topshiriqnomasi unga ilova qilingan yuklab jo‘natish 
hujjatlari to‘lashdan bosh tortilgani to‘g‘risidagi xabarnoma bilan birga 
bevosita mol etkazib beruvchiga qaytarib beriladi. Kelib tushgan va 
to‘lanmagan to‘lov hujjatlari hisobini to‘lovchi O‘zbekiston Respublikasi 
qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan tartibda amalga oshiradi. 

32 
Rejali to‘lovlar orqali olib boriladigan hisob-kitoblar hisobi mol 
yuboruvchining balansida 4010 – “Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan 
schyotlar” 
hisobvarag‘ining 
“Rejali 
to‘lovlar 
hisob-kitobi” 
analitik 
hisobvarag‘ida yuritiladi. 
Mahsulot sotilganida quyidagicha provodka beriladi: 
D-t 4010 – “Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar”
K-t 9010-«Mahsulotni sotishdan olingan daromad». 
Sotilgan mahsulotning puli kelib tushganida quyidagicha provodka beriladi:
D-t 5110-«Hisob-kitob schyoti»
K-t 4010-«Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar». 
Mijoz (korxona) chek daftarchalarini unga xizmat ko‘rsatuvchi bank 
muassasasidan oladi. Mehnatga xaq to‘lash, pensiyalar, kasallik varakasi 
bo‘yicha nafakalar, mukofotlar, xizmat safarlari va xo‘jalik xarajatlari uchun 
nakd pullarni bank cheki asosida korxonaning Hisob-kitob schyotidan shu korxona 
kassasiga beradi. 
Pul cheki korxonaning hisob-kitob schyotidan chekda ko‘rsatilgan nakd pul 
summasini berish to‘g‘risida bankka bergan farmoyishidan iborat. CHek 
siyoxda yoki sharikli ruchkada to‘ldiriladi. Unda summa, chek berilgan vaqt, 
oluvchining nomi, shuningdek olingan summa-ning nima maksadda ishlatilishi 
ko‘rsatiladi. 
badallari haqidagi e’lon bilan xisob-kitob schyotiga nakd pullar topshirilganligi 
rasmiylashtiriladi. Ushbu xujjat bir nusxada tuldiriladi va unda to‘lanadigan 
pulning xosil bulish manbai kursatiladi. Bank qabul qilingan pulga kassirga 
kvitansiya beradi, u buxgalteriyada kassa chiqim orderini tuzish va kassa 
bo‘yicha pul mablag‘larini xisobdan chikarish uchun asos vazifasini o‘taydi. 
Xisob-kitob schyotidagi barcha o‘zgarishlar haqida bank o‘z mijozini xisob-kitob 
schyotidan ko‘chirmalar berish orkdli xabardor qiladi 
Korxonaning hisob-kitob schyotidagi O‘zbekistan Respublikasi milliy 
valyutasidagi pul mablag‘larining miqdori va harakatini hisobga olish uchun 
5110-«Xisob-kitob aktiv pul hisobvaragidan foydalaniladi.

33 

Download 0,7 Mb.