kasb-hunar egalari qanchalik muhim o‘rin tutganliklarini alohida ta’kidlab
o‘tganlar.
Kaykovusning «Qobusnoma»sida ham «Hunar o‘rganmoqda
mehnat qilmoq,
badanni yalqovlik, ya’ni bekorchilikdan qutqarmoq foydalidir», deyiladi.
Davlat mehnat bozoridagi siyosatining asosiy yo‘nalishlarini belgilab beradi.
Ushbu yo‘nalishlar mehnat bozorini tartibga solishning turli bosqichlarida amalga
oshiriladi.
1.
Mamlakatimizda mavjud mehnat bozorida quyidagilar ко ‘zda tutiladi:
- iqtisodiyot real sektorini qo‘llab-quwatlash, shuningdek, daromadlami qayta
taqsimlash va tartibga solishga yo‘naltirilgan soliqqa
tortishning eng maqbul
darajasini o‘matish;
-kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qoTlab-quwatlash: ish o‘rinlari sonini
ko‘paytirish maqsadida kreditlar ajratish, soliq imtiyozlari berish, ya’ni mehnat
xizmatiga talabni rag‘batlantirish;- ish kuchi harakatchanligini ta’minlash, xususan,
oilalami ish kuchi ortiqcha
bolgan mintaqalardan ish kuchi yetarli bo‘lmagan mintaqalarga ko‘chib o‘tishlari
uchun subsidiyalar berish va kreditlar ajratish yo‘li bilan ta’minlash;
- mehnat bozorida raqobatbardosh boTmagan aholi qatlamini davlat omonidan qo ‘
llab-quwatlash;
- ishchilar umumiy ta’lim darajasini oshirish, ulami mehnat bozorida
barqaror
talabga ega kasblarga o‘qitish va qaytadan o‘qitish.
2.
Mintaqa mehnat bozorida quyidagilar ко ‘zda tutiladi.
- har bir ish qidiruvchi uchun kasblar, tarmoqlar va mamlakat mintaqalari bo‘yicha
bo‘sh ish o‘rinlari to‘g‘risida ma’lumotlar bankini yaratish va to‘liq ma’lumotlami
taqdim etish;
- mintaqaviy ish bilan bandlikni faollashtirish yo‘llarini izlash maqsadida, asosan,
yollanma xodimlaming himoyasiz guruhlari uchun ijtimoiy choralami ko‘zda
tutish;
- mintaqa iqtisodiyoti tarkibini hisobga olgan holda, kichik korxonalarga, ayniqsa,
tadbirkorlik faoliyatini boshlayotganlarga imtiyozlar berish;
- ishga joylashtirish xizmatlarini tashkil etish;
- mintaqa iqtisodiyotidagi tarkibiy-texnologik o‘zgarishlami tahlil etish;
- mintaqa iqtisodiyoti talablaridan kelib chiqqan holda inson kapitaliga mablag‘
sarf qilishni tartibga solish;
- mehnat bozori statistikasi va marketing tadqiqotlarini tahlil etish, ular asosida
aholi uchun eng qulay yo‘nalishlarda tegishli shart-sharoitlar yaratish.
3.
Ichki firma darajasida quyidagilar к о 'zda tutiladi:
- korxona moliyaviy ahvolidan qat’i nazar bir xil mehnatga bir
xil ish haqi toiash
kafolati;
- ish beruvchilar bilan yollanma xodimlar o‘rtasidagi shartnomaviy mehnat
munosabatlarini tartibga solish;
- mehnatga haq to‘lash yagona tariflarini yaratish va hokazolar (3.8-rasm).
Mintaqaviy darajada zaruratga qarab mehnat bozorini tartibga solishning bilvosita
usullaridan foydalanish yoki maqsadli dasturlami amalga oshirish mumkin.
Shuningdek, qonunchilik usullari - milliy qonunchilikka muvofiq, lekin mintaqa
xususiyatlarini hisobga oladigan normativ hujjatlar qabul qilishdan ham foy dal
ansa bo‘ladi.
Rossiya Fanlar akademiyasi Ish bilan bandlik instituti olimlarining fikricha, ish
bilan bandlik siyosatiga bo‘lgan yangi talablar rivojlangan va ijtimoiy
muvofiqlashtiriladigan mehnat bozorini shakllantirish hamda
uning
qonuniyatlaridan foydalanishni taqozo etadi. Aholi ish bilan bandlik darajasining
yuqoriligi korxona va tashkilotlarda ortiqGha ish kuchlari saqlab turilishi bilan
emas, balki yangi ish o‘rinlari yaratilishi bilan ta’minlanishi lozim; ikkinchidan,
mehnatga haq to‘lash darajasi ish kuchini qayta hosil qilish uchun zarur sarf
xarajatlar miqdoriga yaqinlashtirilishi uchun shart-sharoitlar yaratilishi kerak.
Davlat ish bilan bandlikni tartibga solish maqsad va vazifalaridan kelib chiqqan
holda, mehnat bozoriga ta’sir ko‘rsatishning turli usul va vositalarini tanlaydi (1.2-
jadval).
