|
-jadval Birlamchi va ikkilamchi mehnat bozorlarining asosiy xususiyatlariBog'liq kurs ishi pdf2.4-jadval Birlamchi va ikkilamchi mehnat bozorlarining asosiy xususiyatlari
Birlamch
i mehnat bozori nufuzli ish turlaridan shakllanadi. Ulardagi mustaqil
ish joylari oliy ma’lumotga ega xodimlar, ma’muriy-boshqaruv personali, yuqori
malakali mutaxassislar tomonidan, yordamchi ish joylari esa o‘rta malakali va
texnik xodimlar tomonidan egallanadi.
Ikkilamchi
mehnat bozorlari yuqori malaka
va maxsus tayyorgarlik talab
etilmaydigan ish joylaridan iborat bo‘ladi. Bu ish joylari malakali ishchilar, xizmat
ko‘rsatadigan va quyi kategoriyali xodimlarga mo‘ljallangan.Birlamchi mehnat
bozorida mehnatga haq to‘lash darajasi, ish tartibi, mehnat sharoitlari, ish bilan
barqaror ta’minlanish, ijtimoiy himoyalanish, pirovard natija uchun mas’uliyat,
xizmat vazifasi bo‘yicha ko‘tarilish, ishlab chiqarishni boshqarishda ishtirok etish
imkoniyatlari ikkilamchi mehnat bozoridagiga nisbatan sifat jihatidan yuqori
darajada bo‘ladi.
Mehnat bozorida yollanma xodim bilan ish beruvchining maqsad, manfaat va
ehtiyojlarini bevosita kelishtirishga erishiladi (3.4-rasm).Bu esa mehnat bozorida
erkin va sog‘lom raqobat bo‘lishini taqozo etadi.Ana shunday erkin va sog‘lom
mehnat bozorida yollanma xodimlar o‘zlari uchun manfaatli bo‘lgan ish joylarini
egallash uchun raqobatlasha oladilar.
Shu bilan birga, mehnat bozorida ish joylarini taklif qilayotgan ish beruvchilar ham
ko‘p bo‘lishi shart. Ana shunday holatdagina munosib ish joylariga ega bo‘lish
uchun faqat yollanma xodimlar o‘zaro raqobatlashibgina qolmay,ish beruvchilar
ham yuqori malakali xodimlami yollash uchun raqobatlashaoladilar. Ish
beruvchilaming mehnat bozorida raqobat ustunligiga erishishlarining asosiy
vositasi xodimlami rag‘batlantirish takliflaridir. Ushbu vositalar faqat ish haqining
o‘zinigina emas, shuningdek, mukofotlar, imtiyozlar, ijtimoiy maqom, inson
kapitaliga investitsiyalar, xavfsizlik kafolatlari, ish tartibi, mehnat sharoitlari va
boshqa qulayliklami qamrab olishi kerak.
0 ‘zini o‘zi ish bilan ta’minlash, o‘zi va oila a’zolari uchun ish joyi yaratish
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik, oilaviy tadbikorlik, kasanachilik uchun
xos. Texnikaning rivojlanishi, yangi texnologiyalaming joriy etilishi ishlab
chiqarishda shaxsiy mehnat faoliyati doirasini kengaytirib yubordi. Bu esa ishlab
chiqarish vositalariga ega bo‘lmagan, faqat o‘z shaxsiy mehnati eltuvchisi bo‘lgan
yollanma mehnatdan foydalanish ko‘lamlarini keskin oshirdi. Shuning
uchunpostindustial jamiyat iqtisodiyotida ish kuchini erkin yollash va ishdan
bo‘shatish- korxonaning tovar va xizmatlar bozoridagi raqobatdoshligining
asosidir.
Agar qonun ish beruvchining bu huquqini cheklaydigan bo‘lsa, u kam samarali
xodimlami ishdan bo‘shatib, ulaming o‘miga mehnat unumdorligi yuqori ish
kuchini yollash erkinligiga to‘sqinlik qiladi. Bundan tashqari ana shunday
vaziyatlarda xodimning o‘zi ham yuqori unum bilan mehnat qilish, buning uchun
o‘zining malakasini oshirish motivatsiyasini yo‘qotadi.
|
| |
