22
g‘, sh, ch, ng. Undoshlarni o‘rgatishda ham muayyan tartibga, talabga
asoslaniladi.
Alifbo davrida undosh tovushlar
bilan tanishtirishni sonor, ya’ni ovozdor
tovushlar bilan boshlash maqsadga muvofiqdir. Chunki sonor tovushlarni
bo‘g‘in va so‘z tarkibidan ajratib olish oson. Lekin
ng sonor undoshi n va g
undosh tovushlari va harflari bilan tanishtirilgach, o‘rgatiladi. Harf birikmalarini
o‘rgatishdagi qiyinchilik hisobga olingan holda, ularning alifbe davrining oxirgi
bosqichida o‘rganilishi maqsadga muvofiqdir.
J harfi ikki tovushni ifodalaydi, shuni hisobga olib,
unga alohida darslar
ajratiladi. Birinchi darsda portlovchi
j tovushini o‘rgatish, talaffuzini
tushuntirish, analitik-sintetik mashqlar yordamida ko‘nikmalar
hosil qilish,
keyingi darsda esa sirg‘aluvchi
j tovushi va uning talaffuzi o‘rgatiladi. So‘ng bu
ikki tovushning talaffuzidagi farq taqqoslash usuli orqali tushuntiriladi. Berilgan
bilim analitik-sintetik mashqlar yordamida mustahkamlanadi.
Sh tovushini ifodalovchi
sh harf birikmasi ham
s va
h harfi bilan,
ch
tovushini ifodalovchi
ch harf birikmasi
h harfi bilan tanishtirilgach, o‘rgatiladi.
O‘quvchilar bu harf birikmalarini bir yaxlit tovush sifatida o‘qish va yozishga
ko‘nikishlari lozim. Bu davrda s’h (is’hoq) tarzida o‘qiladigan holatga to‘xtab
o‘tilmaydi.
Jarangsiz jufti bor jarangli undoshlar (
b-p, d-t, v-f, g-k, z-s kabi) haqida
dastlabki tushunchalar
beriladi, ularning talaffuzi va yozuviga e’tibor qaratiladi.
X va
H tovushlarining talaffuzi va imlosi haqida ham dastlabki
tushunchalar beriladi, ularni farqlash bo‘yicha
maxsus mashqlar ham
uyushtiriladi.
