Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-texnologiya fakulteti fizik praktikum fanidan

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA‘LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI 
 
NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
FIZIKA-TEXNOLOGIYA FAKULTETI 
 
 
FIZIK PRAKTIKUM FANIDAN 
LABORATORIYA ISHI №10 
 
MAVZU: SUV BUG’LARI HOSIL BO’LISHINING YASHIRIN 
ISSIQLIGINI ANIQLASH.
 
 
 

LABORATORIYA ISHI №10 
 
SUV BUG’LARI HOSIL BO’LISHINING YASHIRIN ISSIQLIGINI 
ANIQLASH. 
 
 
Ishning maqsadi: Sovuq suv va bug’ aralashmasining temperaturasini 
𝑣 ni 
va suv bug’lari hosil bo’lishining yashirin issiqligini aniqlash. 
Kerakli asbob va qurilmalar:1 G’ilofga ega Dyuar idishli kalorimetr, o’quv 
laboratoriya torozisi, termometr yoki NiCr-Ni tipli temperatura datchigi, bug’ 
generatori (550 W/230 V), suvni ajratgich (ichki diametri 7 x 1.5 mm, 1 m bo’lgan 
silikon trubkalar), mustahkam shishadan tayyorlangan (hajmi 400 ml bo’lgan 
menzurka, V shaklidagi shtativ asos, shtativ ustun, multi qisgichlar, distillangan 
suv.
Nazariy qism 
O’zgarmas bosimda moddaga qandaydir issiqlik miqdori uzatilsa, odatda 
moddaning temperaturasi oshadi. Ammo, agar fazaviy o’tish mavjud bo’lsa, 
moddaning temperaturasi oshmaydi, chunki uzatilayotgan issiqlik fazaviy o’tishga 
sarf bo’ladi. Agar issiqlik uzatish jarayoni fazaviy o’tishdan keyin ham davom 
etsa, moddaning temperaturasi yana orta boshlaydi. Suvning bug’lanishi fazaviy 
o’tishning yaqqol misoli hisoblanadi. Moddaning birlik massasi isteyemol 
qiladigan issiqlik bug’lanishning yashirin issiqligi Q
V
deyiladi. Tajribada bug’ 
hosil bo’lishining yashirin issiqligi Q
V
quvurdan kalorimetrga toza bug’ uzatish 
orqali aniqlanadi. Bug’ sovuq suvni aralashma temperaturasigacha 
𝑣
𝑀
qizdiradi va 
so’ngra suvga kondensasiyalanadi. Bug’ hosil qilish issiqligi bug’ni suvga 
aylantiradi. Aralashma temperaturasiga qo’shimcha boshlang’ich temperatura 𝑣
2
, 
sovuq suvning massasi m
2
hamda kondensirlangan suvning massasi m
1
o’lchanishi 
va bug’ hosil bo’lish issiqligi quyidagi formuladan hisoblab topilishi mumkin:
ΔQ
1
 = c 
⋅
m
1
⋅
(100°C - 
𝑣
𝑀
), (1) 
bu yerda c- suvning solishtirma issiqlik sig’imi koeffisiyenti 

Chunonchi, bug’dan ajralib chiqqan issiqlik suvning 
𝑣
1
=100 °C dan 
aralashma 
temperaturasigacha 
ajralgan 
issiqlik 
bilan 
bug’ning 
kondensasiyalanishida ajralgan issiqlik ΔQ
2
yig’indisiga teng. Oxirgi issiqlik 
𝑣
1
≈100 °C temperaturadagi suvni bug’ga aylantirish uchun zarur bo’lgan issiqlikga 
ham teng. Shunday qilib biz quyidagilarga egamiz: 
ΔQ
2
 = 
𝑚
1
⋅𝑄
𝑉
(2) 
Sovuq suv bug’ bilan aralashganda yutilgan issiqlik 
Δ
𝑄
3
 =c
⋅
m
2
 ( 
m
 - 
𝑣
2
) (3) 
Shu bilan bir vaqtda kalorimetr issiqlik yutadi, bu issiqlik miqdori 
kalorimetrning ma’lum suv ekvivalenti m
K
bilan hisoblab topilishi mumkin: 
ΔQ
4
 = c
⋅
(
𝑣
𝑀
 - 
𝑣
2
); bu yerda 
𝑚
𝐾
 = 20 g (4) 
Ajralgan issiqlik miqdori Δ Q
1
+ Δ Q
2
va yutilgan issiqlik miqdori ΔQ
3
+ Δ Q
4
o’zaro teng, ya’ni:

Download 2,89 Mb.