Oliy va o‘rta maxsus ta’lim

Gelikoidlar. O‘ng yo‘lli va qadami h ga teng bo‘lgan to‘g‘ri yopiq gelikoid (2.7-rasm, a), o‘ng yo‘lli yopiq qiyshiq gelikoid (2.7-rasm, b) tasvirilangan.
Bu yеrda to‘g‘ri yopiq gelikoid bazis chizig‘i (gelissasi) va yasovchi O₁A₁, O₂A₂ kesmasi orqali berilgan. Yasovchilarning frontal proyeksiyalari gorizontal tekislikka parallel joylashgan OA kabi kesmalardan iborat, ularning gorizontal proyeksiyalari sirt o‘qining gorizontal proyeksiyasi O₁ da kesishuvchi nurlar ko‘rinishida joylashadi. Bunday gelikoidni yasash uchun uning aylana qadami h bir xil teng bo‘laklarga bo‘lib chiqiladi va u 2.3-rasmdagi silindr vint chizig‘i kabi bajariladi.
Qiyshiq yopiq gelikoidning O₁A₁, O₂A₂ yasovchisi o‘zining harakati davrida to‘g‘ri doiraviy konus yasovchilari (S₁T₁, S₂T₂)ga parallel qoladi. Bu еrda doiraviy konus yordamchi yoki yo‘naltiriuvchi konus hisoblanadi. Bunday gelikoidni yasash d diametrli silindr o‘qini α burchak ostida kesadigan O₁A₁, O₂A₂ yasovchi kesma va vint chiziqning qadami h asosiy parametr qilib olinadi.

2.8-rasm
2.7-rasm

2
Gelikoidning yasovchi kesmasi OA yordamchi konusning tegishli yasovchilariga parallel qilib o‘tkaziladi. Masalan, gelikoidning O^I₂A^I₂ yordamchi konusning S₂T^I yasovchisiga,

2

2 2
… O^VI A^VI yasovchisi yordamchi konusning S₂T^VI yasovchisiga parallel qilib chiziladi. Shunday yasashlar jarayonida A nuqtaning

harakatidan hosil bo‘lgan nuqtalar to‘plami ravon qilib tutashtiriladi.
d diametrli silindr atrofida hosil bo‘ladigan vint lentasi halqasimon to‘g‘ri gelikoid (2.8-rasm, a) deyilib, u 2.7-rasm, a kabi yasaladi. d diametrli silindr atrofida hosil bo‘ladigan gelikoid halqasimon qiyshiq gelikoid (2.8-rasm, b)
deyilib, u 2.7-rasm, b kabi bajariladi. Amaliyotda to‘g‘ri gelikoidlar profili to‘g‘ri