Xavfsizlik kasbidagi shartlar va tushunchalar

Download 7,87 Mb.
bet	7/58
Sana	24.12.2019
Hajmi	7,87 Mb.
	#4670

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 58

Xavfsizlik kasbidagi shartlar va tushunchalar

Xavfsizlik bo’yicha professionallar tashkilot manbalari va insonlar bilan shug’ullanadilar. Ularda ko’pincha sistematik ta’lim hamda xavfsizlik doirasida olingan tajriba natijasida olingan bilim va malaka bor. Mehnat muhofazasi bo’yicha ko’p mutaxassislar “Kafolatlangan xavfsizlik professionali” (SCP), “Kafolatlangan sanoat gigiyenisti’ (CIH) ni belgilash va boshqa mehnat va sog’liqni saqlash uchun majburiyatlarni muvaffaqiyatli yakunlangandan so’ng tasdiqlanadilar. Shu belgilarga yetishish uchun mehnatni muhofaza qilish mutaxassislari ushbu sohada ko’p yillik tajribaga ega bo’lishlari va har biri uchun belgilangan jiddiy ekspertiza jarayoniga tortilishlari zarur.

Mavzudagi barcha ma’lumotlar Fundamentals of occupational safety and health / Mark A. Friend and James P.Kohn.—4th ed. 12 bobidan olingan.

Mehnatni muhofaza qilish mutaxassislari yo’qotishlarni, loyihalashtirish, ta’lim olish, psixologiya, fiziologiya, sanoat gigiyenasi, tibbiyor fizikasi vaboshqarishni qo’shib hisobga olganda ko’p intizomlardan olingan, sistematik prinsiplarni qo’llagan holda oldini olib o’z maqsadlariga yetishadilar. Mehnatni muhofaza qilish mutaxassislari jarohat, kasallik yoki moddiy zararga olib kelishi mumkin bo’lgan, xavfsizliklarni oldini olish yoki uni boshqarish bilan mashg’ul bo’ladilar. Ular ko’pincha maqsadga yetish uchun, yo’qotishlarni oldini olish yoki yo’qotishlarni boshqarish deb ataluvchi usuldan foydalanilar.

Yo’qotishlarni oldini olish – baxtsiz hodisalar pulli ziyon yoki jarohatga olib kelishidan avval, baxtsiz hodisalarni oldini olish yoki tuzatish uchun, ishlab chiqilgan dasturni ta’riflab beradi.

Boshqa tarafdan, yo’qotishlarni boshqarish, noxush hodisada asoslangan pulli ziyonni minimallashtirish uchun ishlab chiqilgan dasturni ta’riflab beradi. Yo’qotishlarni oldini olish yoki yo’qotishlarni boshqarish farqi misoli yong’in xavfsizligi vauni oldini olish bilan bog’liq bo’lgan dasturning turli hatti –harakatlarida bilinadi.

Yong’in xavfsizligi dasturida xodimlar o’zlarining maydonini qarab chiqishga va yog’li mato va karton kabi yong’in materiallarini olib tashlashga o’rgatilishlari mumkin. Shu nazorat ishlari yo’qotishlarni oldini olishning misoli bo’lishi mumkin. Boshqa tomondan, yong’in xavfsizligi dasturi xodimning o’to’chirgichdan foydalanishni o’rgatishni qamrab olishi mumkin. Unda xodimlar o’t bilan kurashish mahoratiga ega bo’lardilar. Olov yonishi mumkn edi, biroq ta’limdan so’ng xodimlar uni o’chirishga va shu bilan birga yo’qotishni minimallshtirishlari mumkin. O’to’chirgichdan foydalanishni o’rgatish jarayoni yo’qotishni nazorat qilishning misoli bo’la oladi. Ish joyida xavfsizliklarni tan olish, baholash va boshqarishga harak qilayotgan xavfsizlik professionali uchun yo’qotishni oldini olish va nazorat qilish muhim. Xavfsizlik texnikasi xizmati yo’qotishni oldini olish va nazorat qilish bo’yicha tashkilot qo’ygan maqsadlarga erishish uchun kerak bo’lgan rejalashtirish, tashkillashtirish, harakatlarni olg’a siljish va boshqarish majburiyatlarini qamrab olgan. O’t ochirish misolini davom etib, mehnatni muhofaza qilish mutaxassisi shu xavfga murojaat etish uchun xavfsizlik texnikasi xizmati dasturini o’rnatishni istashi mumkin. Mehnatni muhofaza qilish mutaxassislari korxonalardagi mavjud bo’lgan muammolarni aniqlardilar. Shunda ular, maqsad va vazifalari bor yong’in tayyorgarligi dasturini tafsilotlarini o’rnatadilar (rejalashtrish). So’ng ular, grafik tayinlab, barcha harakatlarni kafolatlash uchun, dasturni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan murabbiy va materiallarni aniqlaydilar (tashkillashtirilganlar). Mehnatni muhofaza qilish mutaxassislari shunda barcha zarur bo’lgan resurslar mavjud, kerakligida, loyihaga jalb qilingan insonlar kuchlarini koordinatsiyalangan qila biladilar (olg’a siljish). Nihoyat professionallar loyihaning rivojlanishini nazorat qiladilar va baholaydilar (nazorat). Xavfsizlik funksiyasini boshqarishning yanada batafsil tadqiqoti keying 10 bobda taqdim etiladi.

Mehnatni va sog’liqni saqlash kasbida foydalaniladigan muhim terminlardan biri “xavfsizlik”. Balki, bu xavfsizlik kasbidan yiroq bo’lgan odamlar tomonidan eng noto’g’ri izohlangan termindir. Mutaxassis bo’lmagan uchun “xavfsizlik” termini jarohat olmaslikni anglatadi. Professionallar uchun “xavfsizlik” yo’qotish yuz berishi mumkinligiga bo’lgan tahlika ehtimoliga bo’lgan havolani taxmin qiladi. Bu maqul keladigan yoki tahlika ehtimoli kam bo’lgan, sharoitlar yoki harakatlar ishlash, inson, uskuna, vosita yoki tashkilotga zarar olib kelishi uchun potensialga ega bo’lgan” deb aniqlash mumkin.

Mehnatni va sog’liqni saqlashda bir nechta, mehnat muhofazasi bo’yicha mutaxassislar oldini olishga yoki boshqarishga harakat qiladigan, yo’qotishlar turlari mavjud. Salomatlik va xavfsizlik odatiy yo’qotishlar, jarohatlar, kasalliklar va o’limlarni ichiga oladi. Ish joyining yo’qotishlari uskunaning buzilishini, xom ashyoning yoki tayyor mahsulotning lat yeyishi, xizmat ko’rsatishning/ishlab chiqarishning uzilishi, obro’ – e’tiborning yo’qotilishini o’z ichiga oladi.

Tahlika – ehtimollik o’lchovi va sodir bo’layotganning yo’qotilishi muhimligi deb topilsihi mumkin. Xavf-xatar – ish joyining sharoitlari yoki ishchining jarohatga, kasallikga yoki o’zga tashkiliy yo’qotishga olib kelishi mumkin bo’lgan ishchining xatti – harakati. Professional tahlikani aniqlash hodisalarning paydo bo’lishini, ham yakuniy natijaning potensial jiddiyligini o’rganish shu tariflarda ko’rsatilgan.

Ish joyidagi tahlikani baholash tashkilotdagi xavf – xatarning turlarini aniqlashdan boshlanadi. Tashkilot tahlikani mumkin bo’lgan yoki oqilona darajaga kamaytiradi yoki yo’q qiladi. Hech narsa tahlikasiz deb bo’lmaydi. Mehnatni muhofaza qilish bo’yicha mutaxassislar daxlsiz tahlikaga ega bo’lganlarning vazifalarini va harakatlarini aniqlaydilar. Keyin ular sistematik tarzda tahlikaning darajisini yo’q qilishga yoki kamaytirishga harakat qiladilar. Tahlika darajasini baholash muhokamasining tafsilotlari 5 bobda “Baxtsiz hodisaning sababli shartlanganligi va tergov. Teoriya va qo’llash”.

Ayrimlar baxtsiz hodisa insonning nozorati doirasidan tashqari bo’ladigan narsa deb o’ylayotgan bir damda, mehnatni muhofaza qilish bo’yicha mutaxassislar baxtsiz hodisaga sistematik va dadil qaraydilar. Baxtsiz hodisa – oddiy operatsiyalarni uzadigan, jarohat yoki shikastlanishga olib keladigan, rejalashtirilmagan hodisalar. Xodimning xavfsiz bo’lmagan xatti – harakatlari, ish joyidagi xavfli sharoitlar va boshqalar sabab bo’ladi. Tegishli chora – tadbirlar amalga oshirilganda, ko’p baxtsiz hodisalarni bartaraf qilish mumkin.

Mehnat va sog’liqni muhofaza qilish harakatini bajaruvchi insonlarning vazifalari

Mehnatni va sog’liqni muhofaza qilish faoliyatini bajaruvchi insonlarga berilgan lavozimlar ko’pgina nomlar bilan ataladi. Quyidagi ro’yhat lavozimlarning atigi bir nechtasi bilan tanishtiradi.

Sanoat gigiyenisti: asosan injeneriya, fizika, kimyo yoki biologiyani o’rgatishda bu inson tadqiqotlar va tajribalar orqali ta’sir etishning turli darajalari ostida kimyoviy moddalar va fizikaviy jismlarning sog’liqqa ta’sir etish ilmini egallagan.

Sanoat gigienisti ta’sir etish va ishlab chiqish darajasini topishni talab qiladigan analitik uslub hamda xavf-xatar nazoratida foydalanadigan boshqa uslublarni nazorat qilishga jalb etilgan.

Mavzudagi barcha ma’lumotlar Fundamentals of occupational safety and health / Mark A. Friend and James P.Kohn.—4th ed. 12 bobidan olingan.
Xavf- xatar menejeri: tashkilotda xavf- xatar menejeri yong’in, baxtsiz hodisa hamda tabiiy va sun’iy yo’qotishlarni kamaytirishni o’z ichiga oladigan sug’urta dasturlari va boshqa harakatlar uchun mas’uldir.

Xavfsizlik mutaxassisi xavfsizlik sohasida ixtisoslashtirilgan bilim va ko’nikmalar hamda bilim darajasidagi muvaffaqiyatlari asosida professional maqomga erishgan insondir.Ular yana Mutaxassislarning Kafolatlangan Xavfsizligi Komissiyasidan CSP maqomiga ham o’z mehnatlari bilan erishganlar.

Mehnatni muhofaza qilish muhandisi insonlar hamda mol-mulk uchun muqobil himoyaga erishishida bilimi, tajribasi litsenziyasi orqali o’zining bandlik vaqtining ko’pini yoki hammasini ilmiy prinsplar qo’llashga hamda ish joyini, atrof-muhitni modifikatsiyalash(o’zgartirish)ni nazorat qilishga bag’ishlagan insondir.

Xavfsizlik bo’yicha menejer korxonada xavfsizlik bo’yicha tashkilotni yuritish hamda uning faoliyatini qo’llab quvvatlanishiga mas’ul shaxsdir.Qoidaga ko’ra, xavfsizlik bo’yicha menejer xavfsizlik dasturini hamda unga tobe bo’lgan shaxslar: yong’in xavfsizligi koordinatori, sanoat gigiyenisti, xavfsizlik bo’yicha mutaxassis hamda xavfsizlik xizmati xodimlarini boshqaradi.

Xavfsizlik va sog’liqni saqlash mutaxassisning roli va majburiyatlari

Xavfsizlik bo’yicha mutaxassislarning vazifa va majburiyatlari ular band bo’lgan ish o’rinlariga hamda ular ishlaydigan joydagi xavf xatar faktorlarining turlariga bog’liq. Xavfsizlik bo’yicha mutaxassislarning roli va majburiyatlarini o’rganish(tadqiq etish) asosida (Kon,Timmons va Bessi,1991) quyidagi harakatlar tez-tez bajariladigan harakatlar sifatida belgilandi:

Baxtsiz hodisani tekshirish (taftish qilish): guvoh ko’rsatmasi va baxtsiz hodisa yuz bergan joydagi tekshirishlar asosida baxtsiz hodisa bilan bog’liq bo’lgan fakt va sabablarni aniqlash.

Shoshilinch (favqulodda) yordam komandasi bilan ishlash:yong’in, baxtsiz hodisa va boshqa ofatlarda tez yordam beradigan yuqori malakali xodimlarni tashkil qilish, o’rgatish va muvofiqlashtirish.

Atrof- muhitni muhofaza qilish: zararli moddalarning havoga suvga va tuproqqa o’rinsiz (yoqimsiz) chiqishiga olib keladigan xavf-xatarni tan olish baholash va boshqarish.

Ergonomik tahlil va modifikatsiya (o’zgartirish):insonning fiziologik (psixologik) xususiyatlarini, qobiliyati (iste’dod) lari va cheklashlarni tushunish asosida ish o’rnini loyihalash yoki o’zgartirish.

Yong’inga qarshi himoya: nazorat, asboblarning joylashishi va olov bostirish tizimi (sistemasi) dizayni bilan yong’in xavfini bartaraf qilish yoki qisqartirish.

Xavfni tan olish: zararlanish (shikastlanish), kasallik va moddiy zarar keltiradigan sharoit va harakatlarni aniqlash.

Xavfli materiallarni boshqarish: xavfli himikatlar va boshqa zararli mahsulotlar baxtsiz hodisa, yong’in va odamlarning shu moddalar bilan zararlanishining oldini oladigan qilib saqlanishi va foydalanilishiga ishonch hosil qilish.

Sog’liq uchun xavfli faktorlarni nazorat qilish: sog’liqqa zararli yoqimsiz ta’sirlarning, masalan, shovqin, kimyoviy ta’sir, radiatsiya va biologik xabarlarni tan olish, baholash hamda boshqarish.

Nazorat (Audit): Jihozlar, materiallar jarayonlar yoki harakatlar bilan bog’liq bo’lgan xavfsizlik va sog’liq xavfini baholash.

Qaydlarni yozib yuborish: hukumat talablarini qondirish hamda masalalarini yechish va qaror qabul qilish uchun ma’lumotlar bilan ta’minlashda xavfsizlik va sog’liq haqidagi axborotlarni saqlash.

O’rnatilgan talablarga muvofiqlik: xavfsizlik va sog’liqning barcha majburiy standartlari qondirilganligiga ishonch hosil qilish.

O’rgatish: xavf xatarni aniqlash va o’z ishlarini xavfsiz hamda samarali bajarish uchun xodimlarni zarur bo’lgan bilim va ko’nikmalar bilan ta’minlash.

Bu ro’yhat xavfsizlik mutaxassisi tomonidan bajarilgan aniq harakatlarning namunalarini ta’minlagan vaqtda Mehnatni Muhofaza Qilish bo’yicha Amerika Muhandislik Jamiyati (ASSE) “Professional Xavfsizlik Lavozimining Qo’llanish sohasi va vazifalari” deb nomlangan hujjatni nashr etdi. ASSEning bu nashri xavfsizlik bo’yicha mutaxassisning roli va majburiyatlari haqida to’liq ma’lumot beradi. (1.1- rasmga qarang).

Jadval 1-1. ASSE professional xavfsizlik lavozimining qo’llanish sohasi va vazifalari

Professional xavfsizlik lavozimining qo’llanish sohalari va vazifalari

Mehnat muhofaza qilish bo’yicha Amerika muhandislik jamiyati

Professional vazifalarini bajarish uchun xavfsizlik bo’yicha mutaxassislarda ma’lumot, bilimlarning umumiy ko’lami doirasida tayyorgarlik va tajriba bo’lishi kerak. Xavfsizlik bo’yicha mutaxassislarda fizika, kimyo, biologiya, fiziologiya, statistika, matematika, informatika, muhandislik mexanikasi, ishlab chiqrish jarayonlari, biznes, aloqa va psixologiya sohalrining fundamental bilimi bo’lishi kerak. Xavfsizlikni professional tadqiq etish sanoat gigiyenasi va toksikologiyani, xavfsizlikni boshqarish texnik vositalarining dizaynini, yong’inga qarshi himoyani, ergnomikani, tizim va jarayonlarning xavfsizligini, xavfsizlik va sog’liqni saqlash dasturlarini boshqarishni, baxtsiz hodisani tekshirishni va tahlil qilishni, mahsulotning xavfsizligini, qurilish xavfsizligini, ta’lim va tayyorgarlik uslublarini, xavfsizlik ko’rsatkich o’lchamini, inson xulqini, ekologik xavfsizlik va sog’liqni saqlashni, xavfsizlik, sog’liq va tabiatni muhofaza qilish qonunchiligini, me’yoriy –huquqiy hujjat va standartlarni o’z ichiga oladi. Ko’pchilik xavfsizlik mutaxassislari boshqaruv va biznes, boshqaruvchilik, muhandislik, ta’lim, fizika va ijtimoiy fanlar hamda boshqa sohalardan umumiy va chuqurlashtirilgan bilimga egadirlar. Boshqalari esa maxsus xavfsizlik ta’limiga ega. Bu ularning xavfsizlik kasbi asoslaridan tashqari ekspert bilimlarini kengaytiradi.

Modomiki, xavfsizlik butun insoniy intilishlarda asosiy element hisoblanar ekan, xavfsizlik bo’yicha mutaxassislar ko’pchilik jamoatchilik va xususiy sektorlarda o’zlarining maxsus bilim va ko’nikmalaridan foydalangan holda vazifalarini bajaradilar. O’ziga xos(tipik) qamrab olish (oxvativaniye) – bu ishlab chiqarish, sug’urta, xatarlarni boshqarish, hukumat, ta’lim, maslahat, qurilish, sog’liqni saqlash, loyihalash va dizayn, chiqindilarni yo’qotish, neft, boshqarishni yengillashtirish, chakana savdo, transportirovka va kommunal to’lovlar.Bu vaziyatlarda xavfsizlik mutaxassislari ish beruvchining topshiriqlari, operatsiyalari va kayfiyatiga mos holda o’z vazifalarini moslashtirishi kerak. Bundan tashqari, xavfsizlik mutaxassislari bandlik holatlarida o’zlarining vazifalarini bajarish uchun bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishlari kerak hamda kelajakdagi bilim va ta’lim olishlari natijasida ular yangi texnologiyalar bilan, qonun va qarorlardagi, mehnat resurslaridagi o’zgarishlar bilan, ish joyi, jahon biznesi, siyosiy va ijtimoiy muhit bilan hamqadam bo’ladilar.

Vazifalarining bir qismi sifatida xavfsizlik mutaxassislari resurs va fondlarni rejalashtirishlari va boshqarishlari shart. Ular professionallarning turli xodimlarini (shtat) kuzatish uchun ham mas’ul bo’lishlari mumkin.

O’zgarishlardan ortda qolmaslik uchun bandlik vaziyatida mas’uliyat bilan harakat qilish uchun bilim va ko’nikmalarni egallagan, aql va tafakkuri rivojlangan xavfsizlik mutaxassislari o’z oldilariga qo’yilgan vazifalarni ishonch bilan, chuqur bilimga asoslanganlik asosida sidqidildan bajaradilar.

Xavfsizlik bo’yicha mutaxassis lavozimining funksiyalari

Insonlarni, mol-mulk va atrof-muhitni himoya qilishga taalluqli asosiy sohalar:

Xavfli sharoitlarni oldindan ko’rish, aniqlash va baholash, usublar.

1. Quyidagilar uchun uslublarni rivojlantirish:

a. tajriba, tarixiy ma’lumotlar va axborotning boshqa manbalari asosida xavf-xatarlarni tahmin qilish va identifikatsiyalash.

b. mavjud yoki bo’lajak tizimlarda, asbob-uskunalarda, mahsulotlarda, dasturiy ta’minotda, inshootda, jarayonlarda, operatsiyalarda va taomillarda ularning kutilayotgan muddati paytida xavflarni aniqlash va tanib bilish.

c. haqiqiy yoki yuzaga chiqishi mumkin bo’lgan xavflardan kelib chiqishi mumkin bo’lgan yo’qotish hodisalar va baxtsiz hodisalar ehtimoli va jiddiyligini baholash.

2. Ushbu uslublarni qo’llash va tavakkalni tahlil qilish hamda natijalarni sharhlash.

3. Zarur bo’lsa mutaxassislar yordamida barcha tizimlar, jarayonlar va operatsiyalarni vayron bo’lish rejimlari uchun ko’rib chiqish; butun tizim, jarayon yoki operatsiyaning; va istalgan kichik tizimlar yoki komponentlarning qiyudagilar tufayli sabablari va oqibatlari:

a. tizim, kichik tizim yoki ularning tarkibiy qismlaridagi buzilishlar

b. odamlarning xatolari.

c. qarorlar, mulohazali yoki ma’muriy harakatlarning to’liq emasligi yoki noto’g’ri qabul qilinishi.

d. taklif etilgan yoki mavjud ko’rsatmalar, direktivalar, maqsadlar yoki tajribadagi asossizlik.

4. baxtsiz hodisa va hodisalrni yo’qotish hisobotlaridan va boshqa manbalardan jarohatlar, xastaliklar, moddiy zarar, atrof-muhitga yoki jamoatchilikka ta’sirlar borasidagi ma’lumotlarni ko’rib chiqish, tuzish va tahlil qilish, bular oxir-oqibatda quyidagilarga olib kelishi kerak:

a. sabablar, yo’nalishlar va munosabatlarni aniqlash.

b. tugallanganlik, aniqlik va qonuniylik kafolati yoki so’ralgan axborot.

c. ma’lumotlarni to’plash uslublarining va tasniflash tizimlarining samaradorligini baholash.

d. tergovni boshlash.

5. Sog’liq va atrof-muhit uchun xavfsizlik bo’yicha qonunlar, kodekslar, ustavlar va standartlarga muvofiqlik to’g’risida maslahatlar va tavsiyalar taqdim etish.

6. Xavfsizlik va sog’liqqa oid mavjud yoki yuzaga chiqishi mumkin muammolar tadqiqotini o’tkazish.

7. Xavfsizlik va sog’liqqa oid shartlar yoki uslublarni aniqlashga yordam beradigan ko’zdan kechirishlar va baholashlarga bo’lgan ehtiyojni aniqlash, shifokorlar, fiziklar, sanoat gigiyenachilari, yong’inga qarshi himoya muhandislari, muhandis-konstruktorlar va muhandis-texnologlar, ergonomistlar, tavakkallar bo’yicha menejerlar, atrof-munit bo’yicha mutaxassislar, psixologlar va boshqalar kabi mutaxassislarning xizmatlarni talab etadiganlarini ham qo’shgan holda.

8. Fiziologik va psixologik imkoniyatlar (ishlab chiqarish unumdorligi), ishlash qobiliyati va insonlar limiti oshirib yuborilmaganligini kafolatlash uchun atrof-muhitni, vazifalarni va boshqa elementlarni baholash.

Xavfni nazorat qilish loyihalari, uslublari, taomillari va dasturlarini ishlab chiqish.

Ta’sirlar, baxtsiz hodisalar va yo’qotish hodisalarining oldini olish uchun quyidagilarni amalga oshirishga qaratilgan ishlanma yoki ma’muriy nazorat formulirovkasi va buyrug’i:

a. ta’sirlar, baxtsiz hodisalar va yo’qotishlar xavfi va sabalarini bartaraf etish.

b. xavflarni bartaraf etishning iloji bo’lmaganda yuzaga chiqishi mumkin bo’lgan ta’sirlar, baxtsiz hodisalar va yo’qotish hodisalaridan jarohatlanishlar, kasbiy kasalliklar, hastaliklar, yo’qotishlar yoki atrof-muhitning ziyon ko’rish ehtimoli va jiddiyligini kamaytirish.

2. Xavfsizlik ko’rsatkichlarini maqsadlarga, operatsiyalarga va tashkilotlarning ishlab chiqarish unumdorligiga va ilarni boshqarishga va tizimlarga, jarayonlarga va operatsiyalarga yoki ularning komponentlariga tatbiq etadigan uslublarni ishlab chiqish.

3. Tashkilotlarning foydalanish siyosatiga, operatsiyalar blokiga, haridlarga va kontraktlar tuzishga tatbiq etish uchun xavfsizlik, sog’iq va atrof-muhit bo’yicha ko’rsatmalar, taomillar, kodekslar va standartlarni rivojlantirish.

4. Alohida shaxslar va tashkilotlarda quyidagilar bilan mashg’ul shaxslar bilan maslahatlashishlar:

a. Rejalashtirish, dizayn, rivojlantirish, shuningdek xavfni boshqarish vositalarini o’z ichiga oladigan tizimlar yoki dasturlarni o’rnatish yoinki joriy etish bilan mashg’ul shaxslar.

b. Texnika xavfsizligi talablariga nisbatan va Tovar (mol) xavfsizligini maksimallashtiradigan (oshiradigan) xavfsizlik prinsiplarini qo’llash orqali rejalashtirish, dizayn, rivojlantirish, tayyorlash, test qilish, joylash, mahsulotlarni taqsimlash bilan mashg’ul shaxslar.

5. Xodimlarning imkoniyatlari va cheklanishlari bilan ish ko’rgan holda xodimlar bo’yicha mutaxassislarga maslahat va yordam berish.

6. Xavfni boshqarish vazifalari bilan bog’liq bo’lgan texnikaviy ishlanmalar, qonunlar, qarorlar, standartlar, kodekslar, mahsulotlar, uslublar va tajribalar bilan hamqadam yurmoq.

Xavf-xatarni boshqarish vositalari va xavf-xatarni boshqarish dasturlari savollari bo’yicha ularni bajarish, boshqarish va maslahat berish.

Baxtsiz hodisa, ta’sir o’tkazish, yo’qotishlar hodisasi va boshqa ma’lumotlarni tahlil qilish va sharhlashga asoslangan hamda xavf-xatarni boshqarish vositalari uchun haqiqiy va har tomonlama tavsiyalar haqida xabar beruvchi dokladlarni tayyorlash.
Xavf-xatarni boshqarish vositalari va xavf-xatarni boshqarish qonunlari, taomillarni va dasturlarni xodimlarga tavsiya qilish uchun yozma va grafik materiallarni, taqdimotlar va boshqa ommaviy kommunikatsiya (aloqa yo’li) vositalarni qo’llash.
Ta’limga oid va o’quv materiallari va kurslarni rejalashtirish va rivojlantirishda yo’nalish yoki yordam berish. Xavfni va nazoratni aniqlashni o’z ichiga olgan loyihalar, siyosat, ish tartibi va dasturlar bilan bog’liq kurslarni o’tkazish yoki yordam berish.
Ular SMI, uyushma, jamoatchilik bilan muloqotda bo’lganlarida xavfsizlik bilan bog’liq bo’lgan xavf-xatar, xavfni boshqarish vositalari, nisbiy xavf-xatar va savollar haqida boshqalarga maslahat berish.
Xavfsizlik bo’yicha mutaxassis lavozimining insoniylik majburiyatlari hisoblangan xavfni boshqarish vositalari va xavfni boshqarish dasturlarini boshqarish va amalga oshirish.

D. Xavfni boshqarish vositalari va xavfni boshqarish dasturlarining natijasini o’lchash, hisobotni tekshirish va baholash.

1. Xavf-xatar darajasining tahlilini, qiymatini, rentabellik tahlilini, ishni tanlab olishni, yo’qotishlar koeffitsiyenti va shunga o’xshash uslubiyatni o’z ichiga olgan uslublarni tuzish va amalga oshirish. Xavfni boshqarish va xavfni nazorat qilishni boshqarish dasturining natijasini vaqti vaqti bilan va muntazam baholash uchun.

2. To’liq samaradorlik uchun xavfni boshqarish vositalari va dasturlari samaradorligi hamda sarflarni baholash va tizim, tashkilot, ishlab chiqarish va operatsiya xissasini o’lchash uchun uslublarni rivojlantirish.

3. Boshqarilishi va ularning joriy qilinishiga mas’ul bo’lgan insonlarga va tashkilotlarga xavfni boshqarish vositalari yoki xavfni boshqarish dasturlariga kiritilgan tavsiya qilingan saralash va o’zgartirishlarni o’z ichiga olgan baho sifatini aniqlash natijasini ta’minlash.

4. Barcha tizimlar, tashkilotlar, jarayonlar va operatsiyalar yoki ularning komponentlarining ko’rsatkichlarini baholaydigan boshqarish va nazorat dasturlarining hisob-kitobini yo’naltirish, rivojlantirish yoki yordam berish.

Mavzudagi barcha ma’lumotlar Fundamentals of occupational safety and health / Mark A. Friend and James P.Kohn.—4th ed. 12 bobidan olingan.
Xulosa

Mehnatni va sog’liqni muhofaza qilish kasbining ildizi sanoatlashgan jamiyat boshlariga borib taqaladi. Inson salomatligi, xavfsizligi, mulkchiligiga nisbatan havotiri ushbu kasbning negizini tashkil qiladi. Kitobning keyingi boblarida mehnatni muhofaza qilishni boshqarishning yaxshi dasturlarini joriy qilish uchun muhim bo’lgan elementar bilim va ko’nikmalarga yanada batafsilroq to’xtalib o’tiladi.

Download 7,87 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 58

Download 7,87 Mb.