Yog‘ni statsionar katalizator bilan gidrirlash uchun kolonnali reaktor qo‘llaniladi
(7.33-rasm). Reaktor balandligi 10 m bo‘lgan vertikal silindr 1 ko‘rinishida bo‘lib,
uning ichida katalizator 2 uchun balandligi 7 m ga yaqin bo‘lgan savatlar
joylashtirilgan. Katalizatorning ustida gazli hudud bor (1...1,5 m).
Quyi qismida
qizdiruvchi bug‘ni uzatish uchun zmeevik 3 va vodorodni yyetkazish uchun moslama
joylashtirilgan. Odatda kolonnali reaktorlar ikki-uchta
apparatdan batareyalarga
to‘planadi, ayniqsa, agar ular statsionar emas, balki suspenziyalangan katalizatorlarda
ishlaganda.
Statsionar katalizatorda gidrirlash asosan texnik salomaslarni olishda qo‘llaniladi.
Ishlatilar ekan (1...3 oy ishlatilgandan keyin) statsionar
katalizator gidrirlovchi
faolligini yo‘qotadi, natijada uni bevosita reaktorda regeneratsiya qilish yoki yangisiga
almashtirish zarur. Sifat xarakteristikalariga bog‘liq holda margarin mahsulotlari ishlab
chiqarish uchun mo‘ljallangan rafinatsiya qilinmagan oziq-ovqat salomasi bir nechta
markaga bo‘linadi.
Texnik sharoitlariga muvofiq texnik maqsadlar uchun mo‘ljallangan salomaslar 5
ta markaga bo‘linadi: 1-marka atir sovunlar uchun, 2-marka xo‘jalik sovuni uchun, 3-
marka kosmetik stearin uchun, 4 va 5-markalar stearin uchun.
7.6. Yog‘ va moylarni qayta eterifikatsiyalash.
Qayta eterifikatsiyalash – moyli xomashyo molekulyar tarkibini (triasilgliserinli)
modifikatsiyalashning asosiy uslublaridan biridir. Qayta
eterifikatsiyalashda asil
guruhlarini yog‘ va moy triasilgliserinlariga qayta taqsimlash sodir bo‘ladi.
Asil
guruhlarining
o‘zaro
joylashuvining
o‘zgarishlari
asillarning
triasilgliserinning ichida ko‘chib yurishi (molekula ichidagi qayta eterefikatsiya)
natijasida yoki triasilgliserinlar o‘rtasida asil
guruhlarining almashinuvida
(molekulalararo qayta eterefikatsiya) sodir bo‘lishi mumkin.
Qayta eterifikatsiyada
moyning moyli kislotalar tarkibi o‘zgarmaydi, triasilgliserinlar qorishmasida ularning
statistik qayta taqsimlanishi sodir bo‘ladi va bu molekulyar tarkibning o‘zgarishi
natijasida moyli qorishmalarning fizikaviy-kimyoviy xususiyatlarining o‘zgarishiga
olib keladi. Suyuq o‘simlik yog‘lariga ega bo‘lgan yuqori darajada eruvchan hayvon
va o‘simlik moylarining qayta eterifikatsiyasi tarkibida yuqori darajada linol kislotasi
bo‘lgan plastik oziq-ovqat moylar olish imkonini beradi.
