O‘simlik yog‘larida ularning tabiati, boshlang‘ich xomashyodan ajratib olish

Yog‘ni statsionar katalizator bilan gidrirlash uchun kolonnali reaktor qo‘llaniladi 
(7.33-rasm). Reaktor balandligi 10 m bo‘lgan vertikal silindr 1 ko‘rinishida bo‘lib, 
uning ichida katalizator 2 uchun balandligi 7 m ga yaqin bo‘lgan savatlar 
joylashtirilgan. Katalizatorning ustida gazli hudud bor (1...1,5 m). Quyi qismida 
qizdiruvchi bug‘ni uzatish uchun zmeevik 3 va vodorodni yyetkazish uchun moslama 
joylashtirilgan. Odatda kolonnali reaktorlar ikki-uchta apparatdan batareyalarga 
to‘planadi, ayniqsa, agar ular statsionar emas, balki suspenziyalangan katalizatorlarda 
ishlaganda. 
Statsionar katalizatorda gidrirlash asosan texnik salomaslarni olishda qo‘llaniladi. 
Ishlatilar ekan (1...3 oy ishlatilgandan keyin) statsionar katalizator gidrirlovchi 
faolligini yo‘qotadi, natijada uni bevosita reaktorda regeneratsiya qilish yoki yangisiga 
almashtirish zarur. Sifat xarakteristikalariga bog‘liq holda margarin mahsulotlari ishlab 
chiqarish uchun mo‘ljallangan rafinatsiya qilinmagan oziq-ovqat salomasi bir nechta 
markaga bo‘linadi. 
Texnik sharoitlariga muvofiq texnik maqsadlar uchun mo‘ljallangan salomaslar 5 
ta markaga bo‘linadi: 1-marka atir sovunlar uchun, 2-marka xo‘jalik sovuni uchun, 3-
marka kosmetik stearin uchun, 4 va 5-markalar stearin uchun. 
 
7.6. Yog‘ va moylarni qayta eterifikatsiyalash. 
Qayta eterifikatsiyalash – moyli xomashyo molekulyar tarkibini (triasilgliserinli) 
modifikatsiyalashning asosiy uslublaridan biridir. Qayta eterifikatsiyalashda asil 
guruhlarini yog‘ va moy triasilgliserinlariga qayta taqsimlash sodir bo‘ladi. 
Asil 
guruhlarining 
o‘zaro 
joylashuvining 
o‘zgarishlari 
asillarning 
triasilgliserinning ichida ko‘chib yurishi (molekula ichidagi qayta eterefikatsiya) 
natijasida yoki triasilgliserinlar o‘rtasida asil guruhlarining almashinuvida 

(molekulalararo qayta eterefikatsiya) sodir bo‘lishi mumkin. Qayta eterifikatsiyada 
moyning moyli kislotalar tarkibi o‘zgarmaydi, triasilgliserinlar qorishmasida ularning 
statistik qayta taqsimlanishi sodir bo‘ladi va bu molekulyar tarkibning o‘zgarishi 
natijasida moyli qorishmalarning fizikaviy-kimyoviy xususiyatlarining o‘zgarishiga 
olib keladi. Suyuq o‘simlik yog‘lariga ega bo‘lgan yuqori darajada eruvchan hayvon 
va o‘simlik moylarining qayta eterifikatsiyasi tarkibida yuqori darajada linol kislotasi 
bo‘lgan plastik oziq-ovqat moylar olish imkonini beradi. 

Download 1 Mb.