162
Silindrik jismni fazoda aniqlash va bazalash uchun uning
A-yuzasini XY
Z
tekislik bilan qattiq bogʻlovchi ikkita bogʻlanish bilan ulash lozim yoki jismni shu
tekislik ustiga yotqizib qoʻyish lozim hamda YOZ tekislik bilan ikkita bogʻlanish
orqali ulash yoki jismni ushbu tekislikka tirab qoʻyish va jasmning toʻrtta erkinlik
darajasidan mahrum qilish lozim boʻladi. Z oʻqi boʻylab
harakatlanishini bartaraf
etish uchun detal chetini (yonbosh yuzasini) XOY tekislik bilan qattiq bogʻlash yoki
uni shu tekislikka tirab qoʻyish lozim boʻladi.
Real sharoitlarda silindrik detallarni mahkamlash uchun odatda detalni toʻrtta
erkinlik darajasidan mahrum qiluvchi
prizma ishlatiladi. Ushbu prizmaning tegishli
tiraklarga va shponkaga ega ikkita qoʻshimcha tayanch nuqtasi mavjud boʻladi.
Silindrik jismning texnologik bazasi.
Shunday qilib, silindrik detalni mahkamlashda uning toʻrtta tayanch nuqtali
A-silindrik yuzasi
qoʻshaloq (juft) yoʻnaltirish bazasi deyiladi.
Chetidagi (yonbosh) V-yuzasi
tayanch bazasi deyiladi hamda shponka uchun
ariqchali
S-yuzasi ikkinchi tayanch bazasi deyiladi.
Kalta silindrik detallarni (diskka oʻxshash) silindrik yuzasi qoʻshaloq
yoʻnaltirish bazasi boʻla olmaydi, sababi unga toʻrtta nuqta sigʻmaydi.
Chetki
163
(yonbosh) yuzasning nisbatan katta oʻlchami unga
uchta tayanch nuqtasini
joylashtirish imkonini beradi va ushbu detalni fazoda mahkamlashni osonlashtiradi.
Ushbu holda oʻzida uchta tayanch nuqtasi bor A-chetki (yonbosh) yuza-
oʻrnatish
