|
SI tarkibiga kirmaydigan, lekin, SI bilan birgalikda qo‘llashBog'liq 20.Mahsulotlar sifatini standartlashtirish va metrologiya asoslariSI tarkibiga kirmaydigan, lekin, SI bilan birgalikda qo‘llash
mumkin bo‘lgan birliklar, hamda, fundamental fizik doimiylarga
asoslangan birliklar. O‘TXQ (2004), mazkur risolaning avvalgi
(yettinchi) nashrida SI tarkibiga kirmaydigan birliklarning tasniflanishini
qayta ko‘rib chiqilgan edi. 2.10-jadvalda, SI tarkibiga kirmaydigan,
lekin, kundalik turmushda keng foydalaniladigan ba’zi birliklarning,
O‘TXQ tomonidan rasman qabul qilingan va tasdiqlangan ro‘yxati
keltirilgan. Insoniyatning ushbu birliklardan foydalanishi jarayoni, hali
noma’lum muddatlargacha davom etishini e’tirof etish o‘rinli bo‘lib,
ularning har birining SI birliklariga nisbatan olingan aniq ta’riflari
mavjuddir.
2.11, 2.12 va 2.13- jadvallar, faqat ma’lum xususiy hollarda
qo‘llaniladigan birliklarni o‘z ichiga oladi. 2.11-jadvaldagi birliklar
fundamental fizik doimiylar bilan bog‘liq bo‘lib, ularning qiymatlari
amaliy tajribalar orqali aniqlanishi zarur. 2.10- va 2.11-jadvallarda
qiymatlari SI birliklariga nisbatan aniq ifodalangan va alohida holatlarda,
tijoriy, yuridik, hamda, ilmiy maqsadlarning maxsus ehtiyojlari
yuzasidan qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan birliklar keltirilgan. Shunisi
aniqiki, ushbu birliklardan ancha yillardan beri foydalanib kelinmoqda.
Ulardan ko‘pchiligi, tarixiy ilmiy manbalarni tushunib olish uchun
muhimdir. 2.10, 2.11, 2.12 va 2.13-jadvallarning har biri haqida,
quyiroqda batafsil to‘xtalib o‘tiladi.
2.10-jadval, vaqt va burchak o‘lchov birliklarini o‘z ichiga oladi.
Unda shuningdek, butun dunyo bo‘yicha, kundalik hayotda keng
qo‘llaniladigan va SI dagi muqobil birlikdan, muayyan o‘nli karrali
qiymat bilan farqlanadigan, gektar, litr, hamda, tonna birliklari ham qayd
etilgan.
2.10-jadval.
SI Xalqaro Birliklar Tizimi bilan birgalikda qo‘llashga ruxsat
etilgan, SI tarkibiga kirmaydigan birliklar.
|
| |
