bevosita ta’sir qiluvchi rostlagich deb ataladi. Agar
ijro etuvchi mexanizmning rostlovchi organini ishga tushirish uchun qo`shimcha
energiya kerak bo`lsa,
bilvosita ta’sir qiluvchi rostlagichlar ishlatiladi.
Foydalaniladigan energiya turiga ko`ra rostlagichlar elektr, pnevmatik, gidravlik va
aralash (elektr-pnevmatik, pnevmo-gidravlik va hokazo) rostlagichlarga bo`linadi.
Ijro etuvchi mexanizmning rostlovchi organiga ko`rsatiladigan ta‘sirning
harakteri jixatidan rostlagichlar uzlukli va uzluksiz ishlovchi bo`ladi.
Uzlukli ishlovchi rostlagichlarda ijro etuvchi mexanizmning faqat rostlovchi organi
rostlanuvchi miqdorning uzluksiz muayyan qiymatida harakat qiladi. Rostlanuvchi
miqdorning o`zgarishi va rostlovchi ta‘sir urtasidagi bog‘lanish (yeki ijro etuvchi
mexanizm rostlovchi organining harakati), ya‘ni rostlash qonuni nazarda tutilgan
ish tavsifnomasiga ko`ra rostlagichlar pozitsion, integral (astatik), proporsional
(statik), izodrom (proporsional-integral), proporsional-differitsial (oldindan ta‘sir
etuvchi statik), proporsional-integral-differinsial (oldindan ta‘sir etuvchi izodrom)
bo`ladi.
Rostlanuvchi miqdorni vaqt davomida talab qilingan chegarada saqlab turish
jihatidan rostlagichlar stabillovchi, programmali va kuzatuvchi rostlagichlarga
bo`linadi. Stabillovchi rostlagichlar rostlanuvchi miqdorning berilgan qiymatga
(ma‘lum darajadagi xato bilan) tenglashishini ta‘minlaydi. Programmali
rostlagichlar maxsus programmali topshiriq bergich yerdamida rostlanuvchi
miqdorning vaqt bo`yicha avvaldan ma‘lum bo`lgan programma (qonun) bo`yicha
o`zgarishini ta‘minlaydi. Bu programma texnologik reglament talablariga muvofiq
75
tuzilgan bo`ladi. Kuzatuvchi rostlagichlarda rostlanuvchi miqdorning vaqt bo`yicha
o`zgarishi rostlagich topshiriq bergichga bilvosita ta‘sir qiluvchi boshqa
kattalikning o`zgarishiga mos bo`ladi.
