32
3-MAVZU. YOG’OCHDAN TAYYORLANADIGAN
BUYUMLAR VA MAHSULOTLARGA XOMASHYO
OLISHDA YOG’OCH MATERIALLARINI QURITISH
TEXNOLOGIYASI
Tayanch so’zlar: Yog’och, mahsulot, buyumlar tayyorlash,
yo’g’ochni quritish texnologiyasi, tabiiy quritish, suniy quritish,
gidrotermik ishlov berish, quritosh kameralari, termoyog’och
materiali.
3.1. Yog’ochlarni quritish vа sаqlаsh, undan tayyorlangan
buyumlarni pardozlash usullari va pardozlashda ishlatiladigan
materiallar
Yog’ochni chirib buzilishdan saqlash va xizmat muddatini
oshirish uchun ular quritiladi. Quritish yog’ochning texnik, ya’ni fizik
va mexanik xossalarini ham yaxshilaydi. Yog’och quritilganda
chirishga sabab bo’luvchi zamburug’lar o’ladi, yog’och puxtalashadi,
yaxshi pardozlanadigan bo’ladi. Shuning uchun yog’och ishlash
korxonalarida yangi kesilgan yoki nam yog’och ishlatilmaydi.
Yog’ochlarga ishlov berish turlaridan biri, ularni quritish bo’lib, uning
sabablari quyidagilardir:
1) Nam yog’och tez buziladi va chiriydi.
2) Quruq yog’och mexanik jihatdan nam yog’ochdan
ancha
pishiq, puxta bo’ladi.
3) Nam yoki yetarli darajada quritilmagan yog’och detallardan
tayyorlangan buyumlar tob tashlaydi, ya’ni shakli va o’lchamlari
o’zgaradi, hatto foydalanish uchun yaroqsiz bo’ladi.
4) Nam yog’och yaxshi yelimlanmaydi va pardozlanmaydi.
Yog’ochlarni quritishda quyidagi keng tarqalgan usullaridan
ko’proq foydalaniladi:
1) Tabiiy usulda ochiq havoda, ayvon
yoki shiyponlarda ochiq
shtabellarda, shuningdek, yopiq xonalarda quritish;
2) Sun’iy usulda maxsus jihozlangan xonalarda qizdirilgan havo
bilan quritish.
Quritish qanday usulda bo’lmasin, jarayon paytida yog’och
atrofidan, oralaridan esgan quruq yoki issiq havo yog’och tarkibidagi
namlikni yutadi va o’zi bilan olib ketadi. Havo oqimi qancha kuchli
bo’lsa, quritish shuncha tezlashadi. Yog’ochni quritishda quritish
33
rejimining ahamiyati katta.
Haroratni, namlikni, havo oqimini
boshqarish bilan yog’ochning yorilmasdan, tob yemasdan qurishini
ta’minlash mumkin .
Yog’ochni to’g’ri quritish uchun quyidagi
sharoitlarni yaratish
kerak
1. Yog’och materiallari saqlanadigan joy maydonining atrof va
usti nishab bo’lib, yog’in - sochin suvlari to’xtamasligi kerak.
2. Materiallarni yong’in va zamburug’lardan saqlash maqsadida
maydonda hech qanday payraxa, arra to’pon, chirigan tarasha yoki
daraxt po’stlog’i, axlat bo’lmasligi kerak.
3. Yog’och saqlanadigan ombor qurilish yoki imoratlardan
kamida 50 metr uzoqlikda bo’lib, panjara yoki sim to’siq
bilan
o’ralgan bo’lishi kerak.
4. Yog’och materiallar poydevorga o’rnatilgan shtabellarga
taxlanishi kerak.
5. Shtabellar ostiga qo’yiladigan taglik - yog’och antiseptik
moddalar bilan ishlangan bo’lishi kerak.
Yog’och materiallar shtabellarga turi, o’lchami va sifatiga qarab
tanlanadi. Shtabel poydevori g’o’lalardan, taxtalardan, betonlardan
tayyorlanib balandligi 50 sm dan kam bo’lmasligi kerak. Bargli qattiq
yog’ochlardan tayyorlangan taxta materiallar shtabellarga eni 1,5 - 2
m, balandligi 8 - 10 m qilib taxlanadi.
Taxtalar orasiga past navli
taxtalardan qistirma - pona qo’yib boriladi. Taxtalar orasida
qo’yiladigan qistirmalar shtabel osti to’sinining ustiga bir yo’nalishi
bo’yicha tik joylashtirib boriladi. Bargli qattiq yog’och taxtalarni
shtabelga 5 - 10 sm oraliq qo’yib taxlanadi. Shtabelning balandligi
poydevorning qalinligiga qarab 6 m dan oshmasligi kerak.
