Ontogenezning ikki asosiy tipi farqlanadi: 1) bevosita (to‘g‘ridan to‘gri
rivojlanishi; 2) Bevosita rivojlanishi. Bevosita rivojlanishda
tuxumdan chiqqan
yoki yangi tugilgan organizm ko‘rinishi jihatidan ona organizimiga o‘xshaydi va
faqatgina ayrim azolarining yetishmasligi, kichikligi,
tana qismlarining unchalik
mutonosib bo‘lmasligi bilan farqlanadi, asta- sekin o‘sib borishi bilan ona
organizimi to‘la qiyofasiga ega bo‘ladi.
Jinsiy hujayralar
- gametalami hosil boiishi juda o‘xshash va bir qator
yuksak darajada ixtisoslashgan va aniq holdagi jarayonlardan iborat. Qo‘shilish
bilan yangi avlod hosil qiluvchi jinsiy hujayra (spermatazoid va tuxum hujayrasi)
ga gametalar deyiladi. Ulaming har biri awalgisini davomli va keyingisining
sababchisidir. Malumki, organizm tanasidagi
gametalardan boshqa barcha
hujayralar somatik hujayralarni tashkil etadi.
Gametogenez.
Gametogenez yuqori darajada differensirlashgan va qo‘shilib
yangi organizm hosil qila oladigan ikki jinsiy hujayra spermatozoid va tuxum
hujayrasini hosil bo‘lish jarayonidir. G ametogenez birlamchi jinsiy hujayraning
paydo bo‘lishi va uning jinsiy azoda o‘rnashishi va shu yerda ularning mitoz yo‘li
bilan ko‘payishi, so‘ng meyoz usulida
xromosomalar sonini kamayishi, yetilib
shakllanib spermatozoid
hamda tuxum hujayralarini hosil bo‘lishi kabi o‘ta murakkab jarayonlarni bosib
o‘tadi.
Maydalanish.
Zigota va undan hosil bo‘lgan
hujayralarning mitoz bilan
bo‘linishi maydalanishdir. Maydalanishda hosila hujayralar bo‘linishi ro‘y bergan
sari ular maydalanib boradi va hujayralar bir- biriga zich joylashgan bo‘ladi. Biror
tasir natijasida hosila hujayralar bir-biridan uzoqlashib, kelsa uzoqlashgan
to‘daning har birida o‘lar holicha maydalash davom etadi va har bir to‘da alohida
organizmni hosil qiladi, natijada bir tuxumli egizaklar vujudga keladi.
Gastrulyasiya.
Gastrulyasiya jarayoni murakkab bo‘lib, blastula hujayralarini
siljishi va o‘zaro tasiri natijasida ikki qavatli murtak hosil qiladi.
Bu qavatlar
entoderma va entoderma-embrional varaqlar bo‘lib, ulardan uchinchi embrional
varaq-mezoderma bunyodga keladi.
Gastrulyasii 4 tipi tafovut etiladi:
1. Invaginatsiya (botib kirish);
2. Epiboliya (o‘rab ketishi);
3. Immigratsiya (ko‘chib o‘rnashish);
4. Delyaminatsiya (qatlamlarga ajralish).
