|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 220/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASIUchinchi bosqichda
ishlab chiqarilgan tovarlarni sotish sodir bo’ladi T’
P’
ushbu bosqichda tovarlar pulga aylanadi va o’zining dastlabki shakliga qaytib keladi.
Dastlab, pul shaklida sarflangan mablag’ yana pul shaklida, ammo miqdor jihatidan
ko’proq bo’lib qaytadi. Shu sababli uni P’=P+p ko’rinishida ifodalash mumkin.
Tovarlarni sotishdan tushgan pul kapitali yana ishlab chiqarish omillari sotib
olish uchun sarflanadi va shu tariqa yuqoridagi harakat to’xtovsiz takrorlanaveradi.
Tadbirkorlik kapitalining o’z harakatida uch bosqichni izchil bosib o’tib,
muntazam ravishda bir shakldan boshqa bir shakliga aylanib, yana dastlabki
shakliga qaytib kelishi uning doiraviy aylanishi deyiladi.
Doiraviy aylanishning birinchi va uchinchi bosqichlari muomala sohasida, ya’ni
resurslar va tovarlar bozorida, ikkinchi bosqichi esa ishlab chiqarishda ro’y beradi.
Shuning uchun formulada ishlab chiqarish jarayoni va muomala sohasi o’rtasidagi
oraliqlar nuqtalar (…) bilan ajratilib ko’rsatiladi.
Har bir bosqichda kapital muayyan harakat shakliga kiradi. Birinchi bosqichda u
pul shaklida, ikkinchi bosqichda unumli yoki ishlab chiqarish omillari va uchinchi
bosqichda tovar shaklida yuzaga chiqadi. Kapital doiraviy aylanish jarayonida uning
har bir shakli alohida vazifani bajaradi va shunga ko’ra ular
kapitalning harakati
shakllari
deyiladi.
Kapital
pul shaklining harakati
iqtisodiy faoliyat uchun zarur bo’lgan shart-
sharoitlarni yaratishdan iborat. Bunga pulni ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi
sotib olishga avanslash orqali erishiladi. Kapital
unumli shaklining harakati
tovarlar
ishlab chiqarish va xudi shu jarayonda qiymatning o’sishiga erishishni ta’minlash
vazifasiga qaratiladi.
Kapital
tovar shaklining harakati
orqali ishlab chiqarilgan tovarlar qiymatining
narx shaklida ro’yobga chiqishi sodir bo’ladi va o’sgan qiymatning pulga aylanishi
bilan tadbirkorning foyda olish maqsadi ta’minlanadi.
Ishlab chiqarish uzluksiz davom etishi uchun tadbirkorlik kapitali o’zining bir
shaklidan boshqa bir shakliga aylanib turishi va ayni paytda har uchala shaklda ham
mavjud bo’lmog’i lozim. Agar tadbirkorlik kapitali bu shakllarning birortasida to’xtab
qolgudek bo’lsa, uning harakatidagi uzluksizlik buziladi.
Tadbirkorlik kapitalining har uchala shakli bir vaqtda o’z doiraviy aylanishiga
ega bo’ladi.
|
| |
