Aylanma kapitaldan samarali foydalanishning umumlashuvchi ko’rsatkichi hisoblangan iqtisodiyot miqyosida mahsulotning material sig’imi (M sig’ ) mahsulot yaratishda iste’mol qilingan aylanma kapital qiymatining yalpi ichki mahsulot (YAIM) yoki milliy daromadga (M d ) nisbati orqali aniqlanadi: ÌD ÀÊ Ì sig
.
Korxona miqyosidagi material sig’imi (M sig’.kor. ) unda iste’mol qilingan aylanma kapital qiymatining ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga nisbati orqali aniqlanadi: Ì ÀÊ Ì kor sig
.
.
.
Sarflangan aylanma kapital birligi hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori
material sig’imi ko’rsatkichiga teskari miqdordir.
Aylanma mablag’lardan foydalanish samaradorligi u bilan aylanma kapital
o’rtasidagi nisbatga bog’liqdir. Bevosita ishlab chiqarish jarayonida band bo’lgan
aylanma kapitalning salmog’i qanchalik ko’p bo’lsa, aylanma mablag’lardan
shunchalik samarali foydalaniladi.
Amaliyotda aylanma mablag’lardan foydalanish samaradorligi ularning aylanish
koeffitsienti bilan o’lchanadi. Bu koeffitsient bir yil ichida sotilgan mahsulot
qiymatining aylanma mablag’larning o’rtacha yillik summasiga nisbati sifatida
aniqlanadi.
221
Aylanish davri (a) yildagi kunlar sonining aylanishlar soniga (n) nisbati bilan aniqlanadi:
n a 360
.
Aylanma mablag’lar aylanishini tezlashtiradigan asosiy omil ishlab chiqarish
vaqtini avvalo ish davrini, shuningdek, muomala vaqtini qisqartirishdir.
