Marketingning tashqi muhiti va unga ta’sir qiluvchi omillar

76 
Makromuhit korxona faoliyati uchun umumiy sharoit yaratadi. 
Umuman makromuhit bozorga ta’sir etuvchi, shu bilan birga har bir bozor 
subyektiga alohida ta’sir etuvchi kuch va omillardan yig’indisidir.
Ko’p hollarda makromuhit omillari ma’lum bir korxona uchun 
spesifik tavsifga ega bo’lmaydi. Ammo ularning har biri uning ta’sirini 
o’zida sezadi va uni boshqara olmaydi. Makromuhitga faqatgina 
moslashish mumkin. Har bir korxona o’zi mustaqil moslashish 
masalalarini hal qiladi, uning musbat ta’sir etuvchi tomonlarini kuchaytirib 
va manfiy ta’sir etishning oqibatlarini kamaytirishga harakat qiladi. Ammo 
makromuhitni noqulay omillarining yo’liga tusiq qo’yish uchun, uning 
ta’sir etishining oqibatlarini, imkoniyatlarini va mexanizmlarini tahlil qilib 
aniqlash kerak. 
Korxona, uning ta’minotchilari, marketing vositachilari, mijozlari 
(iste’molchilar) asosan katta makromuhit kuchlari doirasida faoliyat 
ko’rsatadi. Bu kuchlar “nazoratga bo’ysunmaydigan” omillar hisoblanib, 
korxona bu omillarni diqqat bilan kuzatib borishi va unga o’z 
munosabatini bildirishi maqsadga muvofiqdir.
Ta’minotchilar
– bu korxonaning aniq tovar ishlab chiqarishi uchun 
zarur bo’ladigan xom-ashyo materiallari, jihozlar va texnik vositalar bilan 
shartnomaga binoan ta’minlab turuvchi firmalar va ayrim shaxslardir. 
Korxonaning u yoki bu mahsulotni ishlab chiqarishi uchun zarur bo’lgan 
xom ashyoning o’z vaqtida yetkazib berilmasligi bu korxonaning samarali 
faoliyat ko’rsatishiga jiddiy ta’sir ko’rsatadi. 
Vositachilar
– bu mahsulotlarni siljitish, tarqatish va sotishda 
firmalarga yordam ko’rsatuvchi bozor subyektlaridir. Vositachilar savdo 
va transport korxonalari, sotish bilan shug’ullanuvchi firmalar va moliya 
korxonalari bo’lishi mumkin. 
Savdo va transport vositalari mijozlarga tovarlarni sotib olish va 
tashish joyi, vaqti bo’yicha qulay xizmat ko’rsatib, buyurtmachilarning bu 
boradagi sarf xarajatlarini kamaytirishga yordam beradi. Marketing 
xizmati ko’rsatish bo’yicha vositachilar esa, marketing tadqiqotlari 
o’tkazish, reklama ishlarini tashkil etish, shu tovarlarga mos bozorlarga 
siljitish vka hokazolar bo’yicha yordam ko’rsatadilar. Moliya vositachilari 
sifatida banklar, kredit va sug’urta kompaniyalari xizmat ko’rsatadilar. 
Har qanday firma o’z faoliyati jarayonida turli xil raqobatchilar bilan 
munosabat yuritishlariga to’g’ri keladi. Raqobatchilar deganda ma’lum bir 
firma faoliyat yuritayotgan bozorlarda xuddi shunday mahsulotni sotishda 
ishtirok etayotgan korxonalar tushuniladi. Bunday korxonalar orasidagi 
kurash haqqoniy raqobatga, ba’zan esa g’irrom raqobatga ham asoslangan 

77 
bo’lishi mumkin. Haqqoniy raqobatga asoslangan kurash deganda 
tannarxni pasaytirish, mahsulot sifatini oshirish, qo’shimcha xizmatlar 
sektorini kengaytirish va zamonaviy marketingning boshqa usullarini 
qo’llash natijasida boradigan kurashni tushunamiz. G’irrom raqobatga 
asoslangan kurash deganda esa demping, korrupsiya, shantaj, shuningdek, 
ikkinchi tomonni xom ashyo, ish kuchi va ta’minotchilardan mahrum etish 
yo’llari bilan olib boriladigan kurashlar tushuniladi. Rivojlangan 
mamlakatlarning ko’pchiligida raqobatchilar orasidagi kurash haqqoniy 
raqobatlarga asoslanganligi bilan alohida diqqatga sazovordir. 

Download 2,17 Mb.