O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti

70 
Inovatsion loyihalarni boshqarishga tizimli yondoshish nuqtai nazaridan
sotsial tahlil ularning samaradorligini tahlil qilishda markaziy o‗rinni egallaydi. 
Innovatsion loyiha samaradorligi sotsial tahlilning maqsadlari va vazifalarga
o‗ar xil sotsial guruhlar manfaatlarini loyiha natijalariga mosligini ta‘minlash 
bo‗yicha masalalarni tadqiqot qilish va choralarni ishlab chiqish bilan
bog‗liqdir. Bunday moslik loyihaning etarlicha yuqori samaradorligiga erishish 
uchun zarurdir, chunki u loyihani aholi tomonidan qo‗llab-quvvatlanishini
ta‘minlaydi. Loyiha maqsadlariga erishishni rag‗batlantiruvchi belgilangan sotsial 
guruhlarning ttasavvurlari va xulqiga ta‘sir ko‗rsatish mumkin bo‗ladi. 
Agar loyihani ishlab chiqishda uning samaradorligining sotsial tahliliga 
etarlicha e‘tibor berilmasa, loyiha etarlicha keng sotsial qatlamlarga emas, balki
loyihani 
ishlab 
chiqaruvchilarning 
o‗zlarining sotsial qadriyatlariga 
mo‗ljallantirilishi mumkin. Loyiha natijalari bo‗lajak iste‘molchilari guruhini
boshidan bunday toraytirilishi odatda uning past samaradorligiga olib keladi. 
Ko‗pgina hollarda turli - tuman sotsial omillar, manfaatlar va afzalliklarni 
hisobga olish loyihani ishlab chiqish va amalga oshirishga qo‗shimcha 
xarajatlarni talab qilishi mumkin. Innovatsion mahsulotlar, xizmatlar, 
texnologiyalarni amalga oshirish uchun do‗stona sotsial muhitni yaratish bilan 
bog‗liq bu xarajatlarning zarurligini baholash muhimdir. 
Loyiha samaradorligining moliyaviy –iqtisodiy tahlili odatda uni ishlab 
chiqishning namunaviy ekspertiza qilishning yakunlovchi bosqichida o‗tkaziladi, 
ammo amalda u innovatsion loyiha samaradorligini butun tizimli tahlilining 
markaziy elementi bo‗ladi. 
Loyihaning investitsiyalar kirtishdan oldingi bosqichida uning moliyaviy
samaradorligini tahlil qilish va investitsion qaror qabul qilishda loyihaning 
kiruvchi va chiquvchi pul oqimlarining bashoratli miqdorini baholash va
tenglashtirish muhimdir. 
Boshqacha qilib aytganda, bu bosqichida loyihani ―qora quti‖ sifatida ko‗rib 
chiqish, ya‘ni loyihaning tashqi tuzilishi va uni amalga oshirish mexanizmiga 
e‘tibor bermasdan kiruvchi pul oqimlari ()ya‘ni kerakli resurslar yoki loyihaning 

71 
xarajatlari qiymati ni loyihani chiquvchi pul oqimlari (ya‘ni, ishlab chiqarish 
mahsulotlar qiymati yoki loyihaning foydalari, daromadlari bilan) baholash va 
tenglashtirish maqsadga muvofiqdir. 

Download 4,06 Mb.