43
keng qo‘llanadi. «Tizimli yondashuv» tushunchasi, ko‘pincha, «tizimli
metod», «tizimli tahlil usuli» tushunchalari bilan uzviy bog‘liq holda
anglanadi. Chunki tizimli tahlil usullari ham obyektni
yaxlit tizim sifatida
o‘rganishni nazarda tutadi. Tizimli yondashuv tuzilish vazifasiga ko‘ra
bajariladigan tahlilga juda yaqin. Tizimli tahlilning obyekti yaxlit narsa
yoki hodisa hisoblanadi,
u obyektning turli qismlarini, qismlarning
o‘zaro uzviyligini, tizimning chegaralarini va tizimning atrof-muhit bilan
bog‘liqligi, aloqadorligini nazarda tutadi. Bu tizimda bir qancha qoida
va prinsiplar majmuyidan foydalaniladiki, ular tadqiqotchilik va amaliy
faoliyatda yuqori natijalarga erishish imkoniyatini yaratadi.
Texnologik yondashuv. Texnologiya - tayyor mahsulot olish uchun
ishlabchiqarish jarayonlarida qo‘llanadigan usul va metodlar majmuyi
bo‘lib, shunday usul va metodlarni ishlab chiquvchi va takomillashtiruvchi
fan sifatida ta’riflanadi. Texnologiyaning o‘ziga xos xususiyati shundan
iboratki, unda o‘quv maqsadlariga erishishni kafolatlaydigan o‘quv jarayoni
loyihalashtiriladi va amalga oshiriladi. Texnologik yondashuv,
eng avvalo,
tasvirlash emas, balki loyihalashtirilgan natijalarni amalga oshirish imkonini
beruvchi amaliy ko‘rsatmali tuzilmada o‘z ifodasini topadi.
Ta’limga texnologik yondashuv o‘quv jarayonini o‘zaro uzviy bog‘liq
bosqichlar va amallarga ajratishni va bo‘lishni, ta’limdan ko‘zlangan natijaga
erishish uchun bajariladigan harakatlarni muvofiqlashtirish, bosqichma-
bosqich amalga oshirishni, loyihalashtirilgan ish va amallarning barchasini
bir xil tarzda bajarishni nazarda tutadi.
Qayta takrorlanish xususiyati tufayli ushbu tizim modul shakliga
ega bo‘lib, mazmunlar bilan to‘ldirilgan va umumiy tarkibga bog‘langan
birliklar, ya’ni ta’limning
umumiy maqsadi va mazmuni, o‘quv maqsadi,
o‘qitish va baholash jamlamalaridan tashkil topadi. Amalda bu pedagogning
qayta-qayta takrorlanuvchan harakatining algoritmi hisoblanadi. Ushbu
algoritmning yangi bo‘limlarda qo‘llanishi o‘quv jarayoni ko‘lamini qamrab
oladi.
Ta’lim jarayonini PT asosida tashkil etishning rejalashtirish bosqichida,
yetakchi pedagoglardan PTning qonun-qoida va tamoyillari asosida uslubiy
ashyolarni ishlab chiqish paytlarida yuqoriroq malaka talab etiladi. Loyiha
tayyor bo‘lgach, pedagog asosan tashkilotchi va maslahatchi vazifalarini
bajaradi.
44
Bu yondashuv, asosan, reproduktiv ta’limga xosdir. Reproduktiv ta’lim
tipik vaziyatlarda biror ish-harakatni oldin bilib
olingan qoidalar asosida
bajarishdir. Reproduktiv daraja uchun PT usulida ta’lim – takror ishlab
chiqiladigan konveyerli jarayon sifatida tashkil etiladi, undan kutiladigan
natija ham mufassal tasvirlanib, aniq qayd etiladi. O‘quv materiali aniq
ifodalangan o‘quv maqsadiga mos tarzda qayta tuzilib, ishlab chiqiladi, ba’zi
bo‘laklari qismlarga ajratilib, har bir bo‘lakni o‘rganish
mustaqil nazorat
qilinib, xato va kamchiliklari to‘g‘rilanib boriladi.
O‘quv jarayonining barcha bosqichlarida butun tizimning asosiy
texnologik jihati – o‘quv jarayonining so‘nggi natijalari bo‘lgan o‘quv
maqsadiga erishishga yo‘naltirilganligini ham kuzatish mumkin. Texnologik
yondashuvni qo‘llash qo‘yilgan o‘quv maqsadlariga erishishni kafolatlaydi.
Keng ko‘lamda amalga oshirilayotgan ta’lim islohotlari ta’lim
jarayonining ilg‘or texnologiyalarini o‘rganish va ularning o‘quv-tarbiya
jarayoniga joriy etilishini taqozo qiladi. Bu esa, o‘z navbatida, pedagoglardan
ta’lim sohasiga
texnologik yondashuvni, PT usulini egallashni va
hududimizning milliy, ma’naviy-madaniy xususiyatlarini va an’analarini
hisobga olgan holda pedagogik amaliyotda qo‘llash va ularni rivojlantirishni
talab etadi.
Texnologik yondashuv doirasida yaratilgan didaktik loyihalash
usullariga bo‘lgan munosabat o‘quv jarayonini samarali va ijodiy
rejalashtirish, yangi fikrlar bilan boyitish, ularning natijalarini baholashga
yordam beradi.
