Ilmiy bilim — tizimli, asosli va narsa, hodisalar mohiyatiga chuqur kirib
boradigan bilishni nazarda tutadi.
Empirik bilim — bilishning kuzatish, o’lchash, tajriba usullarini qo’llash
natijasi.
Nazariy bilim — empirik holatlarni tasvirlash, tushuntiruv, ya’ni narsa-hodisalar
mohiyatini bilish imkonini beradigan qonunlarni ochishni nazarda tutadi.
Bilish — ob’ektiv borlikning ongda aks etishining oliy shakli, haqiqiy bilimlar
hosil qilish jarayoni.
Hissiy bilish — sezgilar, idrok, tasavvur orqali.
Ratsional bilish — tushunchalar, mulohazalar, aqliy xulosalardan o’tib
nazariyalarda o’rin oladi.
Verbal – ifodali, og’zaki.
Didaktika-grekcha «didakshiuen» so’zidan olingan bo’lib, o’qitaman, o’qishni
o’rgataman ma’nolarini anglatadi. Didaktika o’qitish jarayonini shakllari,
metodlari, tamoyillari, mazmuni, vazifasi va maqsadlarini ishlab chiqadi.
Davlat va jamiyat – ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatini tartibga
solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlar tayyorlash va ularni qabul qilib
olishning kafolatlari.
Diagnostika — pedagogikaning bo’limi, ta’lim-tarbiya jarayonlarining
maqsadi, mazmuni, usullari, vositalari, natijalarining sifati va samaradorligini,
pedagogik xodimlarning kasbiy tayyorliklari, bilim, ko’nikma, malaka va
mahoratlarini, ta’lim oluvchilarning bilimlarni o’zlashtirishlari va tarbiyalanganlik
darajalarini har tomonlama o’rganish, tahlil qilish asosida xulosalar chiqarish,
baholash va yanada takomillashtirish yuzasidan tavsiyalar berish bilan
shug’ullanadi.
Evristik — yo’naltiruvchi savollar berish yo’li bilan o’qitish tizimi; topqirlik,
faollikni rivojlantirishga yordam beruvchi ta’lim metodi; o’quv-izlanishli;
optimallashtirilgan tafakkurni rivojlantiradi.
Eksklyuziv - g’ayri oddiy, faqat ma’lum bir ob’ektga ta’luqli, o’ziga xos
bo’lgan xususiyatlar va boshqa belgilar.
Empirik — hissiy tajriba asosidagi bilimlar va ularning yagona manbaini hissiy
tajriba deb tushunish.
Faollik — biror maqsad yo’lida aqliy, jismoniy va boshqa harakatlarni tez va
unumli amalga oshirishga intilish.
Fan – yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi,
ilg’or pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab chiquvchi soha.
Guruhiy ta’lim — bir o’qituvchi bir necha ta’lim oluvchini o’qitadigan ta’lim shakli.
Guruhlar ta’lim oluvchilar soniga qarab: kichik (3—6 ta’lim oluvchi), o’rta (7—15
ta’lim oluvchi), katta (15 dan ortik ta’lim oluvchi) guruhlarga ajratiladi.
Hamkorlik pedagogikasi – ta’lim beruvchilar va ta’lim oluvchilarning o’zaro
muloqotiga asoslangan shaklda ta’lim berishga yo’naltirilgan tizim.
Inversiv ta’lim — ag’darish, joyini almashtirish; tafakkur tizimini shakllantirish
yo’nalishidagi ta’lim.
Innovatsiya — yangilanishni, o’zgarishni amalga joriy etish, kiritish jarayoni
va faoliyati.
Intellekt — insonning umuman bilish faoliyati, fikrlash qobiliyati; tushunish,
mulohaza, tafakkur.
Ishlab chiqarish – kadrlarga bo’lgan ehtiyojni, shuningdek, tayyorgarlik sifati
va nisbatan qo’yiladigan talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar
tayyorlash tizimini moliya va moddiy-texnik jihatidan ta’minlash jarayonining
qatnashchisi.
Interfaol mashg’ulot – o’qituvchi va ta’lim oluvchilar o’zaro faol ishtirok
etadigan mashg’ulot; jarayon hamkorlikda kechadi.
Kasb-muayyan bilim va mahorat talab etadigan mehnat faoliyati turidir. Kasb
–hunar sirlarini egallashga umumiy hamda maxsus ma’lumot, amaliy ish-harakat
usullarini o’zlashtirish orqali erishiladi.
Malaka - ongli ravishda amalga oshirilgan faoliyatning tarkibiy qismiga
kiruvchi avtomatik tarzda yuz beradigan harakatlardir.
Kichik modul — pedagogik texnologiya tarkibidagi eng kichik birlikni
ifodalaydi.
Kognitiv — atrof, inson haqidagi bilim doirasini kengaytirish, differeniiyalovchi
tafakkurni shakllantirish, bilish extiyojlarini rivojlantirish ta’limi.
Kreativ — tadkikotchilik xarakteriga ega; ta’lim oluvchilarda ijodiy tafakkurni
jadal (maqsadga yo’naltirilgan) ravishda rivojlantirish ta’limi.
Ko’nikma (uquv) - ta’lim oluvchining mehnat harakatini (yoki mehnat
harakatlari majmuini) ayni sharoitda ma’qul harakat usullarini tanlab va qo’llab
bajarishga va buning oqibatida mehnatda ijobiy natijalarga erishishga tayyor
ekanligi.
Kasbiy pedagogika- umumiy pedagogikaniqng bir soasi bo’lib, u tarbiya,
ta’lim, o’qitish aida kator nazariy va amaliy ma’lumotlar beradi. Kasbiy
pedagogika sanoat, ishlab chiqarish va mehnat pedagogikasining masalalari bilan
shuullanadi.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi – kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh
qilishdir, ya’ni, Respublikaning demokratik huquqiy davlat va adolatli fuqarolik
jamiyat qurish yo’lidan izchil ilgarilab borish; mamlakat iqtisodiyotida tub
o’zgarishlarning amalga oshirilishi, respublika iqtisodiyoti, asosan xom ashyo
yo’nalishidan
raqobatbardosh
mahsulot
ishlab
chiqarish
yo’liga
izchil
o’tayotganligi, davlat ijtimoiy siyosatida shaxs manfaati va ta’lim ustivorligini
qaror toptirish, milliy o’zlikni anglashning o’sib borishi, boy milliy madaniy-
tarixiy an’analarga va xalqimizning intellektual merosiga hurmat uyg’otish,
respublikaning jahondigi mavqei va obro’-e’tiborini mustahkamlanib borishigi
erishish.
Kasbiy pedagogik muloqot – pedagog va ta’lim oluvchilarning o’zaro zich
ijtimoiy – psixologik aloqasi tizimi bo’lib, uning mazmuni axborotlar ayriboshlash,
tarbiyaviy
ta’sir ko’rsatish,
kommunikativ
vositalar yordamida
o’zaro
munosabatlarini tashkil etish hisoblanadi.
Kasbiy tayyorgarlik – bo’lajak mutaxassisning psixologik, psixofiziologik,
jismoniy hamda ilmiy-nazariy va amaliy tayyorgarligi.
Kasbiy bilimdonlik – pedagogik faoliyat yuritish uchun zarur bo’lgan nazariy
va amaliy tayyorgarlik birligi.
Kasbiy mahorat – bitiruvchining yuqori darajada kasbiy ko’nikma va
malakalarni egallaganligi tushuniladi, u shaxsning mehnat bozorida egallayotgan
kasbi bo’yicha raqobatbardoshlik darajasi aks ettirishida namoyon bo’ladi.
Mahorat- o’zlashtirilgan bilimlar va hayotiy tajribalar asosida barcha amaliy
harakatlarni (shu jumladan dars berishni) kam kuch va vaqt sarflab bajarish.
Malaka — ta’lim oluvchining harakat komponentlarini maksimal aniqlik,
tezlik va maqsadga muvofilikda avtomatlashtirilgan usulda bajarishga qobilligi.
Metod – iborasi (yunoncha-metodos-tadqiqot yoki bilish yo’li, nazariya
ta’limot ma’nosini anglatib) voqelikni bilish, o’zlashtirish, o’zgartirish usullari
majmuasidir.
Metodika-pedagogikaning o’qitish qonuniyatlari, qoidalari, tashkil etish
shakllari, amalga oshirishi va natijalarini nazorat ilib, baholash metod hamda
vositalari o’zida mujassamlashtiruvchi fan tarmoidir.
Metod – grekcha so’z bo’lib, yo’l, axloq usuli ma’nolarini bildiradi. Tabiat va
ijtimoiy hayot hodisalarini bilish, tadqiq qilish usuli. Faoliyat, harakatning yo’li,
usuli yoki qiyofasi, shakli, ko’rinishi.
Magistratura — bakalavriat negizida o’qish muddati kamida ikki yil bo’lgan
aniq mutaxassislik bo’yicha oliy ta’lim;
Malakaviy amaliyot — o’quv jarayonining nazariy bilimlarni mustahkamlash,
amaliy ko’nikma va malaka hosil qilish, ta’lim dasturining ma’lum (yakuniy)
qismidagi mavzu bo’yicha materiallar to’plash uchun o’tkaziladigan bir qismi.
Malaka oshirish — mutaxassislar va rahbar xodimlarning kasbiy bilim va
ko’nikmalarini yangilash hamda rivojlantirish jarayoni.
Malaka talablari — uzluksiz ta’lim tegishli bosqichi bitiruvchisining umumiy
bilim va kasb tayyorgarligi darajasiga qo’yiladigan talablar.
Marketing — bozor xolatini chuqur o’rganish, oldindan baholarni bilgan holda
tovarlar ishlab chiqarish, xizmatlar tashkil qilish, g’oyalar yaratish va ularning
sotuvini tashkil qilish orqali yuqori foyda olishni ta’minlash.
Mahorat — shaxsning tajriba orqali orttirgan xususiyati.
Menejer — korxona, muassasa, tashkilotni zamonaviy usullar asosida
boshharuvchi mutaxassis.
Menejment — korxona, muassasa, tashkilotlar faoliyatining samaradorligini
oshirish maqsadida qo’llaniladigan boshqarish, ya’ni xodimlar va ishchilar
mehnatini tashkil qilish tamoyillari, usullari, vositalari, shakllari.
Modul — pedagogik texnologiyani tashkil qiluvchi tarkibiy bo’laklarni
ifodalovchi tushuncha. Bu tarkibiy bo’laklar, ya’ni modullar eng kichik
bo’laklardan hamda ularning turli miqdordagi to’plamlaridan iborat bo’ladi.
Modul darajasi — pedagogik texnologiyani tasvirlash ko’lamiga muvofiq
ravishda tanlangan birlamchi modullarning o’z tarkibida aslida ancha modullarga ega
ekanligi ko’rsatkichi.
Modul to’plami — pedagogik texnologiyani uning biror darajasidan boshlab
tasvirlash maqsadi asosida bitta modul sifatida hisoblangan bir nechta modullar
yiindisi.
Modullashtirish — pedagogik texnologiya materiallarini modullarga ajratish
jarayoni.
Monitoring — korxona, tashkilot, muassasa holatini har tomonlama baholash va
uning faoliyati samaradorligini oshirish maqsadida maxsus tashkil qilingan tizimli
kuzatuv.
Metodika — biror ishni maqsadga muvofiq o’tkazish metodlari, yo’llari majmuasi.
Metodist (uslubchi) — biror o’quv fanini o’qitish yoki tarbiyaviy ishlar
metodikasi sohasidagi mutaxassis.
Metodologik — metodologiyaga tegishli, nazariy asoslanish.
Metodologiya — bilishning ilmiy metodi haqidagi ta’limot.
Motiv – odamni o’qishga yoki biror harakatlarni bajarishga undovchi turli
sabablar yig’indisi.
Nazariy tahlil – pedagogik hodisalarning alohida jihatlari, belgilari
xususiyatlari o’ziga xosligini aniqlash va tahlil qilish.
Oliy ma’lumot darajasi - shaxs tomonidan oliy ta’limning muayyan ta’lim
dasturini mazkur ma’lumot haqida tegishli davlat hujjati berilgan holda,
o’zlashtirishi natijasi.
Oliy ma’lumot haqida davlat hujjati (diplom) - akkreditatsiyadan o’tgan oliy
ta’lim muassasalari bitiruvchilariga beriladigan va ularning oliy ta’limning ta’lim
dasturlarini bajarganliklarini tasdiqlovchi davlat namunasidagi hujjat.
Oliy ta’lim - uzluksiz ta’limning yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi
mustaqil turi bo’lib, u oliy ta’lim muassasalarida amalga oshiriladi.
Oliy ta’lim yo’nalishlari va mutaxassisliklari klassifikatori - oliy ma’lumotli
kadrlar tayyorlash uchun bakalavriat ta’limi yo’nalishlari va magistratura
mutaxassisliklarining tizimlashtirilgan ro’yxati.
Oliy ta’limning davlat ta’lim standarti - ta’limning bakalavriat muayyan
yo’nalishi yoki magistratura mutaxassisligiga qo’yiladigan malaka talablari, ta’lim
mazmuni, bakalavr yoki magistr tayyorgarligining zaruriy va etarli darajasini,
kadrlar tayyorlash sifatini baholash darajalarini belgilaydigan me’yoriy hujjat.
Pedagogika – ta’lim-tarbiyaning nazariy va amaliy masalalarini o’rganuvchi
fan bo’lib, u barkamol insonni voyaga etkazish maqsadlariga xizmat qiladi.
Pertseptiv qobiliyat – ta’lim oluvchining ruhiy holatini his qilish, tushuna
olish orqali yuzaga chiqariluvchi qobiliyat.
Pedagogik texnologiya — eng qisqa va umumlashtirilgan ta’rifi: barkamol
insonni shakllantirish faoliyati.
| 