Pedagogik innovatsiyalar, professional

342
37-mavzu: Rul boshqarmasining vazifasi 
Reja: 
1.
Rul boshqarmasining zaruriyati va vazifasi 
2.
Rul mexanizmlarining turlari 
3.
Rul yuritmasi 
Rul boshqarmasi 
avtomobilni boshqarishda haydovchi tomonidan 
belgilangan yo‘nalishda harakatni ta’minlaydi. 
Vazifasi. Rul mexanizmi boshqariluvchi g‘ildiraklarni yengil burishga 
imkon berish uchun, rul chambaragiga quyilgan burovchi momentni oshirgan 
holda rul soshkasiga yetkazib berish uchun xizmat qiladi. 
Rul boshqarmasi o‘z ichiga quyidagilarni oladi: 
>
rul mexanizmi; 
>
rul yuritmasi. 
Rul mexanizm boshqariluvchi g‘ildiraklarni yengil burish va uzatishlar 
sonini ko‘paytiradi. Hozirgi zamonaviy avtomobillarda chervyakli, vintli va 
shesternyali rul mexanizmlari ishlatiladi. 
Chervyak rolikli rul mexanizmi barcha yengil avtomobillarda (klassik 
komponovkadagi) va oldi boshqariluvchi o‘qiga 25kN gacha og‘irlik tushadigan 
yuk avtomobillarda kuchaytirgichsiz va 40kN og‘irlik tushadigan yuk 
avtomobillarda kuchaytirgich bilan qo‘llanishi mumkin (63-rasm). 
Chervyakli rul mexanizmida rul chambaragiga qo‘yilgan moment, rul valiga 
mahkamlangan chervyakdan, chervyak sektori orqali, shu valda o‘tirgan soshkaga 
uzatiladi. 
Ko‘pchilik 
rul 
mexanizmlarida 
chervyak 
glaboidsimon 
(glaboid 
chervyakning tashkil etuvchisi-aylana yoyidan iborat), a sektor tishlarini esa, 
podshipnikda o‘tirib aylanadigan rolik bilan almashtirilgan. 
Bunday rul mexanizmida chervyak katta burchakka burilganda, tishlashish 
yaxshi saqlanib, ishqalanuvchi juftlarning yedirilishi kam bo‘ladi. 

343
Reyka-shesternyali rul mexanizmi. Rul valiga mahkamlangan shesternya 
aylanganda reykani siljishiga sabab bo‘ladi va reyka ko‘ndalang tortqi vazifasini 
bajaradi. 
Rul mexanizmi, valdagi shesternyaning aylanma harakatini, reykaning 
ilgarilama qaytma harakatiga aylantiradi (64, 65-rasmlar). 
Reyka shesternyali rul mexanizmining tuzilishi keltirilgan. Rul chambaragini 
aylantirilganda shesternya, reykani harakatga keltiradi, undan kuch rul tortqilariga 
uzatiladi. Rul tortqilari, burilish richaglari orqali boshqariluvchi g‘ildiraklarni 
63-rasm.
Chervyakli rul boshqarmasini sxemasi. 
1-rul chambaragi; 2-rul vali va «chervyak»; 3-
«rolik» va soshka vali; 4-rul soshkasi; 5-o‘rtadagi 
tortqi; 6-yon sharner; 7-burilish rechagi; 8-
avtomobilning oldg‘ildiragi; 9-mayatnik richagi; 
10-rul tortqisi sharneri. 
64-rasm.
Reyka-shesternyali rul 
boshqarmasini sxemasi. 
1-rul chambaragi; 2-val va aylantiruvchi 
g‘ildirak; 3-rul mexanizmi reykasi; 
4-o‘ng va chap rul tortqisi; 5-burilish 

Download 19,16 Mb.