342
37-mavzu: Rul boshqarmasining vazifasi
Reja:
1.
Rul boshqarmasining zaruriyati va vazifasi
2.
Rul mexanizmlarining turlari
3.
Rul yuritmasi
Rul
boshqarmasi
avtomobilni boshqarishda haydovchi tomonidan
belgilangan yo‘nalishda harakatni ta’minlaydi.
Vazifasi. Rul mexanizmi boshqariluvchi g‘ildiraklarni yengil burishga
imkon
berish uchun, rul chambaragiga quyilgan burovchi momentni oshirgan
holda rul soshkasiga yetkazib berish uchun xizmat qiladi.
Rul boshqarmasi o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
>
rul mexanizmi;
>
rul yuritmasi.
Rul mexanizm boshqariluvchi g‘ildiraklarni yengil burish va uzatishlar
sonini ko‘paytiradi. Hozirgi zamonaviy
avtomobillarda chervyakli, vintli va
shesternyali rul mexanizmlari ishlatiladi.
Chervyak rolikli rul mexanizmi barcha yengil avtomobillarda (klassik
komponovkadagi) va oldi boshqariluvchi o‘qiga 25kN gacha og‘irlik tushadigan
yuk avtomobillarda kuchaytirgichsiz va 40kN og‘irlik
tushadigan yuk
avtomobillarda kuchaytirgich bilan qo‘llanishi mumkin (63-rasm).
Chervyakli rul mexanizmida rul chambaragiga qo‘yilgan moment, rul valiga
mahkamlangan chervyakdan, chervyak sektori orqali, shu valda o‘tirgan soshkaga
uzatiladi.
Ko‘pchilik
rul
mexanizmlarida
chervyak
glaboidsimon
(glaboid
chervyakning tashkil etuvchisi-aylana yoyidan iborat), a sektor tishlarini esa,
podshipnikda o‘tirib aylanadigan rolik bilan almashtirilgan.
Bunday rul mexanizmida chervyak katta burchakka burilganda,
tishlashish
yaxshi saqlanib, ishqalanuvchi juftlarning yedirilishi kam bo‘ladi.
343
Reyka-shesternyali rul mexanizmi. Rul valiga mahkamlangan shesternya
aylanganda reykani siljishiga sabab bo‘ladi va reyka ko‘ndalang tortqi vazifasini
bajaradi.
Rul
mexanizmi, valdagi shesternyaning aylanma harakatini, reykaning
ilgarilama qaytma harakatiga aylantiradi (64, 65-rasmlar).
Reyka shesternyali rul mexanizmining tuzilishi keltirilgan. Rul chambaragini
aylantirilganda shesternya, reykani harakatga keltiradi, undan kuch rul tortqilariga
uzatiladi.
Rul tortqilari, burilish richaglari orqali boshqariluvchi g‘ildiraklarni
63-rasm.
Chervyakli rul boshqarmasini sxemasi.
1-rul chambaragi; 2-rul vali va «chervyak»; 3-
«rolik» va soshka vali; 4-rul soshkasi; 5-o‘rtadagi
tortqi; 6-yon sharner; 7-burilish rechagi; 8-
avtomobilning oldg‘ildiragi; 9-mayatnik richagi;
10-rul tortqisi sharneri.
64-rasm.
Reyka-shesternyali rul
boshqarmasini sxemasi.
1-rul chambaragi; 2-val va aylantiruvchi
g‘ildirak; 3-rul mexanizmi reykasi;
4-o‘ng va chap rul tortqisi; 5-burilish
