Pedagogik texnologiyalar
– bu nazariy jihatdan asoslangan ta’lim
va tarbiya jarayonlarini ko‘paytirish vositalari, belgilangan ta’lim
maqsadlarini muvaffaqiyatli amalga oshirishga imkon beradi.
Pedagogik tahlil
– bu amaliy muammolarni hal qilish va ularni hal
etishning borishi va natijalarini o‘rganish uchun ma’lumot olish
uchun aniq o‘quv va tarbiyaviy faktlarning (hodisa va jarayonlar-
ning) mohiyatini ochib berishdir.
Pedagogik konflikt
– o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi shaxs-
lararo nizolar (o‘qituvchi va o‘quvchi, ota-ona va bola), shuningdek,
masalan, o‘qituvchi va sinf o‘rtasida paydo bo‘lsa, guruhlararo
nizolar. Shuningdek, pedagogik ziddiyatlar avlodlar ziddiyatining bir
qismidir. Pedagogik ziddiyatlar ham o‘ziga xos xususiyatlari bilan farq
qiladi. Pedagogik ziddiyatning asosiy farq qiluvchi xususiyati ijtimoiy
va rol pozitsiyalarining qarama-qarshiligidir. O‘qituvchining mavqei
shartli ravishda «Men sizni tarbiyalashga chaqirilganman !» So‘zlari
bilan ifodalanishi mumkin, talabaning pozitsiyasi klassik iborada aks
etadi: «Men tarbiyalanishni xohlamayman».
Pedagogik ziddiyatlarning mohiyati nizoli tomonlarning maqomi
(shaxslararo o‘zaro munosabatlarning vertikal turi), ta’lim muassasasi
ma’muriyati va o‘qituvchilar jamoasining hayoti, sog‘lig‘i uchun
huquqiy, axloqiy va kasbiy javobgarligi bilan belgilanadi. Talabalar va
o‘quv faoliyati natijalari; yoshi, hayotiy tajribasi, fuqarolik huquqlari
(maktab o‘quvchilari voyaga yetmagan fuqarolar), talabalar va
o‘qituvchilarning
ma’lumotlari
va
boshqa
o‘ziga
xos
xususiyatlaridagi sezilarli farqlar.
Pedagogik nizolarning
obyektiv
sabablari:
•
bolaning asosiy ehtiyojlarini qondirish darajasi yyetarli emas;
•
O‘qituvchi va talabaning funksional-roli pozitsiyalarining
qarama-qarshiligi (birinchisining vazifasi - o‘qitish, ikkinchisining
vazifasi - o‘rganish; aniqrog`i, o‘qituvchi talabadan aql-zakovati,
bilimi, tajriba va uning ustidan hokimiyat berilgan);
205
•
erkinlik darajalarining sezilarli darajada cheklanganligi (qat’iy
intizom talablari, itoatkorlik, o‘qituvchi tanlash imkoniyati yo‘qligi,
mavzu, sinf, darslarga majburiy qatnashish va boshqalar);
•
turli avlodlarga tegishli bo‘lgan g‘oyalar, qadriyatlar, hayotiy
tajribadagi farqlar («ota va bola» muammosi);
•
talabaning o‘qituvchiga bog‘liqligi;
•
talabalarni o‘qituvchilar tomonidan baholash zarurati;
•
rasmiylashtirilgan ta’lim tizimlarida talabalarning shaxsiy
muammolarini e’tiborsiz qoldirish;
•
maktab o‘quvchisi ota-onalar, o‘rtoqlar yoki boshqa biron bir
muhim shaxs tomonidan ta’lim muassasasida unga qo‘yilgan turli xil,
ba’zan qarama-qarshi talablar tufayli majburan ijro etiladigan
rollarning ko‘pligi;
•
o‘quv materiali va hodisalar, real hayot obyektlari o‘rtasidagi farq;
•
ijtimoiy beqarorlik va boshqalar.
Shunga asosan
subyektiv
sabablarga ko‘ra o‘z ichiga oladi:
•
O‘qituvchi va talaba o‘rtasidagi psixologik nomuvofiqlik;
•
O‘qituvchi yoki talabaning konflikt deb ataladigan xusu-
siyatlarini aniqlaydigan (tajovuzkorlik, g‘azablanish, xushmuomalalik,
yovuzlik, o‘ziga ishonch, qo‘pollik, tanlab olish, shubha va boshqalar)
xarakterli xususiyatlarga ega bo‘lishi;
•
O‘qituvchi yoki talabaning kommunikativ madaniyatining
yetishmasligi;
•
barcha talabalarning ushbu mavzuni o‘rganishi zarurligi va
ma’lum bir talabaning unga qiziqmasligi;
•
ushbu talabaning intellektual, jismoniy imkoniyatlari va unga
qo‘yiladigan talablar o‘rtasida nomuvofiqlik;
•
O‘qituvchining malakasi yyetarli emas (tajribaning yetish-
masligi, mavzuni chuqur bilishi, ziddiyatlarni hal qilishga tayyorligi,
ma’lum kasbiy qobiliyatlarning rivojlanish darajasi pastligi);
•
O‘qituvchi yoki talabaning jiddiy shaxsiy muammolari, kuchli
asabiy taranglik, stress borligi;
•
O‘qituvchi yoki talabaning ortiqcha ish yuki;
•
talabaning majburiy harakatsizligi;
•
ta’lim jarayonida mustaqillik, ijodkorlik yetishmasligi;
•
talabaning o‘zini o‘zi qadrlashi va o‘qituvchi tomonidan unga
berilgan bahoning nomuvofiqligi va boshqalar.
|
