Kompetentsiya
– olingan nazariy bilim, amaliy ko‘nikma, malaka va shaxsiy fazilatlar majmuasini amaliyotga mustaqil va ijodiy qo‘llay olish layoqati.
shaxs
(lotincha “competens” – “layoqatli”, “qobiliyatli”) deganda bilim, ko‘nikma va tajribalarining ijtimoiy-professional mavqei va o‘ziga
Kompetentlik
Kompetentlik
tegishli vazifalarni bajarish, muammolarni hal qilishga qodirligi hamda haqiqiy moslik darajasi tushuniladi.
– aniq vaziyatda kompetentni namoyon qilish hisoblanadi.
Kompetentlik tarkibiga mustaqillik, tashabbuskorlik, hamkorlik, vaziyatni real
baholay olish, mantiqiy fikrlash, axborotni saralash va undan oqilona foydalanish xususiyatlari ham kiradi. Demak, kompetentsiyaviy yondashuv bilim, ko‘nikma va malakani inkor etmagan holda, egallangan bilimlarni amalda qo‘llay olish qobiliyatini rivojlantirishga katta e’tibor qaratadi.
Kasbiy kompetentsiya
– kasbiy faoliyatga oid masalalarni amaliy tajriba, bilim va ko‘nikmaga tayanib muvaffaqiyatli xal eta olishga qaratilgan faoliyat.
kompetentsiya
Boshqacha qilib aytganda,
erishish uchun amalga oshiriladigan faoliyat.
zarur (ko‘zlangan) natijaga
kompetentlik
Tushuncha va tasavvurlar shaklidagi insonning bilish faoliyatining tuzilmasidan farqli o‘laroq, kompetentsiya faoliyat jarayonida namoyan bo‘ladi va aniqlanadi.
Amalda qobiliyati.
– bilim mahsuli bo‘lib, amaliyotda qo‘llay bilish
Shuningdek, kompetentsiya, bilimdan farqli, amaliy faoliyatsiz namoyan bo‘lmaydi va uni baholay olish mumkin emas.
Kompetentlikning asosiy mezoni (kriteriya) turli holatlarda, shu bilan birga asabiy vaziyatlarda ham, o‘zini tuta bilishning namoyon bo‘lishidir. Uning tasodifiy muvaffaqiyatli qo‘llanilishi hisobga kirmaydi.
Yana bir bor ta’kidlash joizki, “kompetentlik” va “kompetentsiya” o‘zgaruvchan vaziyat va holatlarda barqaror natijaga erishishdir. Shuningdek, kompetentsiya, bilimdan farqli, vaziyatga bog‘liq emas.
zamonaviy
Ta’lim tizimini isloh qilish jarayonlarida amalga oshirilayotgan o‘zgartirishlar va yangiliklar asosida jismoniy tarbiya instruktorilarga belgilanayotgan
ta’lim va bolalar to‘g‘risidagi Hukumat tomonidan qabul qilingan qarorlarning mazmun-mohiyati va ahamiyatini tushunib etadigan hamda targ‘ibot qiladigan;
jismoniy tarbiya sohasini chuqur biladigan, pedagogik jarayonlarda tarbiyalanuvchilarning sub’ektivligini va faolligini oshirishga alohida ahamiyat qaratadigan;
o‘zaro do‘stona munosabatlarga asoslangan hamkorlikda faoliyat ko‘rsatish ko‘nikmalariga ega bo‘lgan;
pedagogik jarayonlarni tashkil etish va boshqarish, tarbiyalanuvchilar va jismoniy tarbiya instruktori hamkorligini shakllantirish va muvofiqlashtirish, pedagogik jarayonlarda motivlashtirish, refleksiv faoliyat jarayonlarini tashkil etish asosida refleksiv ta’limiy muhitni shakllantirish yo‘nalishlarida zaruriy bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lgan o‘qituvchi shaxsini shakllantirishni taqozo etadi.
Pedagogik jarayonlarni tashkil etish, boshqarish, sifat va samaradorligini barqaror rivojlantirishda jismoniy tarbiya instruktorining faoliyati samaradorligi asosan ularning pedagogik jarayonlari va ularni tashkil etish va boshqarish yo‘nalishidagi tushunchalari, bilimi, ko‘nikma va malakalari darajasiga hamda ularning shaxsiy xususiyatlari va kasbiy amaliyotga ega bo‘lgan shaxsiy sifatlari shuningdek qobiliyatlari, mahorati va kasbiy tajribasiga bog‘liq bo‘ladi.
Chunki jismoniy tarbiya instruktori shaxsi pedagogik jarayonlarini tashkil etish, boshqarish, sifat va samaradorligini oshirish hamda tarbiyalanuvchilarning jismoniy tarbiya faoliyatini muvofiqlashtirishga boshqaruvchi sifatida muhim ahamiyat kasb etadi. Shunday ekan, jismoniy tarbiya instruktori pedagogik jarayonlarni ham boshqaruvchisi, ham ishtirokchisi sifatida tegishli ma’lumotga, kasbiy tayyorgarlikka va yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo‘lish zaruriyati bejiz belgilanmagan.
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlarga asoslangan holda aytish mumkinki, maktabgacha ta’lim tashkiloti jismoniy tarbiya instruktori pedagogik jarayonlarni tashkil etish va uni boshqarishda innovatsion yondashuvlarga asoslanishi, kasbiy ahamiyatga ega bo‘lgan shaxsiy sifatlarga ega bo‘lishi, ixtiyoriy vaziyatlarda o‘z- o‘zini nazorat qila olishi, shuningdek, sport ta’lim muassasasida hukm suruvchi tarbiyaviy munosabatlarni e’tiborga olgan holda faoliyat olib borishi, turli xil masalalarni va muammolarni hal etishda mavjud huquqiy-me’yoriy mezonlarga asoslanishi zarur bo‘lib, bular jismoniy tarbiya instruktorining kasbiy kompetentligini ifodalaydi.
Kompetentsiyani 4 turga bo‘lishi mumkin: kasbiy, shaxsiy, umummadaniy, maxsus (2.1-rasm).
insonparvarvarlik;
bolalarni sevishi va mehribonlik;
adolatli bo‘lish;
talabchanlik;
bag‘rikenglik;
mas’uliyatlilik va hokazo.
ta’lim berish va o‘rganish uchun sharoit yaratish;
tegishli sport turi uslubiyotini takomillashtirish;
axborot texnologiyalarini qo‘llay olish;
ta’lim jarayonini boshqarish;
o‘quvchilar bilimi va yutuqlarini ob’ektiv baholash;
o‘quvchilarda motivatsiya uyg‘otish va ularni qo‘llab-quvvatlash;
o‘quvchini shaxs sifatida hurmat qilish va uning yutuqlarini tan olish;
pedagogika va psixologiyani bilish;
o‘z bilimini doimiy takomillashtirish va hokazo.
|
