toʻgʻrisidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlar bilan belgilangan shartlar asosida haq evaziga
bajarish haqidagi kelishuv. U mehnatga oid munosabatlarni huquqiy jihatdan tartibga solishni
taʼminlashda
muhim
oʻrin
egallaydi.
Oʻzbekiston
Respublikasi
MKda
Mehnat
shartnomasiningtaraflari koʻrsatilgan. Mehnat shartnomasining bir tarafi —yaʼni xodim sifatida ish
beruvchi bilan Mehnat shartnomasituzgan OʻzR fuqarosi, chet el fuqarolari va fuqaroligi yoʻq
shaxslar boʻlishi mumkin. Mehnat shartnomasining ikkinchi tarafi — ish beruvchi quyidagilar
boʻlishi mumkin: korxonalar, shu jumladan, ularning alohida tarkibiy boʻlinmalari oʻz rahbarlari
timsolida; mulkdorning oʻzi ayni bir vaqtida rahbar boʻlgan xususiy korxonalar; 18 yoshga toʻlgan
fuqarolar faqat shaxsiy maishiy ehtiyojlari uchun boshqa shaxslarning mehnatidan foydalanishi
(mas, uy xizmatchisi, enaga, shofer, mashinkachi bilan Mehnat shartnomasi tuzish) mumkin.
Mehnat shartnomasi taraflarining huquq va majburiyatlarini belgilovchi shartlari Mehnat
shartnomasining mazmuni hisoblanadi. Mehnat shartnomasining ayrim shartlari bevosita qonun
hujjatlarida nazarda tutiladi (mas, mehnat taʼtilining eng kam muddati, barcha xodimlar uchun eng
koʻp ish vaqti; institutizomiy jazo turlari va ularning qoʻllanish tartibi va boshqalar).
Ishlab chikiladigan Mehnat shartnomasi shartlari zarur va qoʻshimcha shartlarga boʻlinadi. Zarur
shartlar (mas, ish joyi, mehnat vazifasi, mehnat haqi miqdori va boshqalar) taraflarsiz tuzilishi
mumkin boʻlmagan shartlardir. Majburiy boʻlmasa ham, taraflarning xohishiga koʻra, kiritilishi
mumkin boʻlgan shartlar qoʻshimcha shartlar hisoblanadi [mas, ishga qabul qilishda sinov belgilash,
kasb(lavozim)larni qoʻshib olib borish toʻgrisida, toʻliqsiz ish vaqtini belgilash va boshqa]. Mehnat
shartnomasini tuzish paytida xodimlarga qonun va boshqa normativ hujjatlar bilan belgilangan
mehnat huquklari va kafolatlari darajasi pasaytirilishi mumkin emas. Xodim tomonidan mexnat
vazifasining bajarilishi, yaʼni muayyan mutaxassislik, malaka yoki lavozim boʻyicha ishni bajarish;
xodimning ichki mehnat tartibi qoidalariga boʻysunishi; uning mehnat qilayotgan korxona mehnat
jamoasiga qoʻshilishi Mehnat shartnomasining asosiy belgilari hisoblanadi. Mehnat shartnomasi
yozma shak-lda, bir xil kuchga ega boʻlgan kamida 2 nusxada tuziladi.110-modda. Mehnat
shartnomasining muddati Mehnat shartnomasi: nomuayyan muddatga; uch yildan ko‘p bo‘lmagan
muayyan muddatga (muddatli mehnat shartnomasi) tuzilishi mumkin. Agar mehnat shartnomasida
uning amal qilish muddati shartlashilmagan bo‘lsa, shartnoma nomuayyan muddatga tuzilgan deb
hisoblanadi. Agar Mehnat shartnomasida uning amal qilish muddati koʻrsatilmagan boʻlsa, bunday
hodda Mehnat shartnomasi nomuayyan mudsatga tuzilgan deb hisoblanadi. Nomuayyan muddatga
tuzilgan Mehnat shartnomasi xodimning roziligisiz muayyan muddatga moʻljallab qayta tuzilishi
mumkin emas. Muddatli Mehnat shartnomasi bajarilajak ishning xususiyatlari, uni bajarish shartlari
xodimning manfaatlarini hisobga olib, nomuayyan muddatga moʻljallangan Mehnat shartnomasini
tuzish mumkin boʻlmagan takdirda, shuningdek, qonunda nazarda tutilgan hollarda tuziladi. Mehnat
shartnomasi imzolangan vaqtdan boshlab kuchga kiradi. Xodim oʻziga yuklatilgan mehnat vazifalari
bilan tanishtirilishi lozim. Mehnat shartnomasi taraflar kelishuviga asosan dastlabki sinov belgilash
sharti bilan tuzilishi mumkin. Ayrim toifa xodimlar, jumladan, homilador ayollar, 3 yoshga
toʻlmagan bolasi bor ayollar, korxona uchun belgilangan kvota hisobidan ishga yuborilgan shaxslar
ishga kabul qilinganda, shuningdek, 6 oygacha muddatga Mehnat shartnomasi tuzilganda dastlabki
sinov belgilanmaydi. Dastlabki sinov muddati 3 oydan oshib ketishi mumkin emas. Dastlabki sinov
muddati tugagunga qadar har bir taraf 2- tarafni 3 kun oldin yozma ravishda ogohlantirib, Mehnat
shartnomasini bekor qilishga haqlidir.
