8
“Qiyin va oson” metodi
Bola uchun aniq belgilab qo'yilgan "qiyin" yoki "oson" degan tushunchalar yo'q,
aslida. Ingliz yoki yapon tilimi, Bax yoki yosh bolalar musiqasimi, bir xil ohangdagi va
bir turdagi kuy yoxud tovushlar uyg’unligimi
➖
barchasi bir vaqtda o'rgatila boshlanishi
mumkin. Gap qiyin yoki osonligida emas, bola uchun hammasi yangi.
Keling hozir o’quvchi uchun qiyin bo‘lgan tushunchalarni osonga aylantirish
yo‘llaridan birini ko‘rib chiqamiz. Inson miyasi ko’rgani, eshitganiga ko’ra
ishonchni
idrok qiladi. O’quvchilaringiz qiyin deb bilgan ma'lumotlarni ularning miyalariga oson
deya singdirib qo‘yish mumkin.
Aslida hamma narsa oson yoki qiyin bo‘lishi mumkin. Barchasi inson miyasi buni
qanday qabul qilishiga bog‘liq. O‘quvchilar bilan ham bu muammoni hal qilish
choralarini izlab ko‘ring.
Ulardan mavzuga doir o‘zlari uchun qiyin deb bilgan tushunchadan bir qog‘ozga
1ta, oson deganidan esa boshqa qog‘ozchaga 1ta yozishlarini so‘rang. (Shartni galma-gal
bajarishadi.) Va 2 quti olib, birinchisiga "oson", yana boshqasiga esa "qiyin" deb yozilgan
qog‘ozlarni yopishtirib qo‘ying.
O‘quvchilar qo‘llaridagi "oson" va "qiyin" tushunchalarni
tegishli qutilarga
soladilar. Keyin esa qutilar ustidagi yozuvlarni almashtirib qo‘ying.
Endi qiyin deb bilgan iboralari "oson" tushunchalar qutisida turibdi. Ko‘rish orqali
idrok qilib miyaga "oson" signali yetib boradi va o‘sha jumlaga nisbatan fikr o‘zgaradi.
Aslida esa ularda aynan qiyin deb o‘ylagan ma'lumotlari haqida ham to‘g‘ri fikr bor,
to‘g‘ri xulosani bilishadi, faqatgina miyalari nimadir sabab bilan qiyin deb tasavvur qilib
qolgan. Biroz chalkashlik tufayli qabul qilishni istashmaydi.
O‘quvchi o‘zi uchun qiyin tuyulgan birikmani "oson" qutisidan oladi va izohlashga
harakat qiladi. Bunda o‘quvchilar va o‘qituvchi ham, albatta, yordam beradilar.
Keyin esa "qiyin" qutisidan o‘zi uchun oson ma'lumotni oladi. Dastlab, bu
ma'lumotni qiyin deb o‘ylashi mumkin, ammo 1 soniyadan so‘ng
miyasidagi fikrlar
jamlanib, o‘sha tushunchaning ma'nosini aytadi. Anglaydiki, aslida "qiyin"
qutidan
olingan bo‘lsa ham u buni bildi, ayta oldi. Muhimi miya holati va o‘quvchining xohishi.
Har bir tushuncha 3martadan takror-takror izohlanadi. Qaytadan qutiga solinadi.
Qutilar ustidagi yozuv dastlabki holatiga qaytariladi. O‘quvchi yana qog‘ozchalarni
oladi va u o‘z-o‘zidan to‘g‘ri javob bera boshlaydi.
Chunki bundan oldingi 3 marta takrorlashdan so‘ng har ikkala ma'lumot yuzasidan
ham bir baza shakllanib qoladi.
Ham takrorlash, ham yodlash orqali "qiyin" signali
"oson"ga almashadi.
