5. Avstraliya podsholigi. Yuqori endem floraga ega. 12 endem oilaga ega. Pittosporalilarning epakridolilar, kunoniyalar, sobiqlilar, murakkab gullilar, orxideya, liliya, molochaylar, osokalar, rut, mirtolar va proteyalilar xarakterli. 570 endem turkumi bor. Akatsiya turkumining turlari, evkalipt (mirtolilar) kazuarin, banksiyalar bor.
Avstraliyaning Antarktidadan bo'linishi kech por davrida boshlanadi, eotsenda esa (45 mln. yil oldin) Antarktida orqali Janubiy Amerika bilan aloqa uzuladi. Avstraliya asta-sekin Gondvandan orqaga qaray issiq iqlimga siljiydi.
6. Golantarktika podsholigi. Janudiy Amerikani (Maysazor, Patagoniya, Antarktika orollarini, Xuan-Fernandes, Yangi Zelandiya, Kermadek, Lord Xau) o'z ichiga oladi. 10 kichik monotipli. Oligotipli oila va ko'pchilik endem turkumlarga ega. Kalujnitsa, lyutik, sitnik, polevitsa, shuchka, ovsyanitsa va boshqalar.
1. Golarktika podsholigi. quyidagi kichik podsholikka: Boreal (o’lkalari: Tsirkumboreal. Sharqiy Osiyo, Atlantika-Shimoliy Amerika, Skalisli tog'lar), Qadimgi jerorta dengizi (oblatlari: Makaroneziya, Yer orta dengizi, Saxaro-Araviya, Irano-Turan), Madrean (Madrean yoki Sonor o’lkasi) ga bo'linadi.
2. Paleotropika podsholigi quyidagi kichik podsholikka: Afrika (o’lkalari Gviano-Kongoleziya, Sudan-Zambeziya, Karru-Namiba, Sharapatli Elena va Vozneseniya), Madagaskar (o’lkasi Madagaskar), Indo-Maleziya (o’lkalari: Indiya, Indokitay, Maleziya, Fidjiya) Polineziya (o’lkalari: Polineziya va Gavay) hamda Yangikaledoniya (Yangikaledoniya o’lkasi).
3. Neotropika podsholigi quyidagi o’lkaga: Karib, Gvian tog'ligi, Amozonka, Braziliya va Andiyaga bo'linadi.
4. Kap podsholigi-Kap o’lkasiga bo'linadi.
5. Avstraliya podsholigi-Janubiy-sharqiy avstraliya, yoki Eremeyya o’lkasina bo'linadi.
6. Golantarktika podsholigi-Xuan Fernandes Chili-Patogon, Subantarktik orollar, Yangi Zelandiya o’lkasiga bo'linadi. Demak, L.A.Taxtadjyan olti podsholikni 34 o’lkaga bo'ladi.
Endi Golarktika podsholigining kichik podsholigi va o’lkalariga xarakteristika beramiz.
Boreal kichik podsholigi eng katta hududni egallab, u Evraziya va Janubiy Amerikaning janubiy bo'limini egallaydi. Uning tarkibiga Tsirkumpolyar o’lkasi kirib uning ichiga Evropa, Shimoliy Anatoliya, Kavkaz, Ural, Sibir, Kamchatka, Shimoliy Saxalin, Kuril orollari, Aleut orollari, Alyaska va Kanadaning katta bo'limi kiradi. Endemik urug'doshlari yo'q Endemik turkumlari juda ko'p emas. Bunda tikanak gullilardan alliariya, lunariya, shiverekiya, birinchi gu'llilardan soldanella, zontiklilardan kupir, burachniklilardan medunitsa, vodokraslardan telorez; orxideyalardan gimnadeniya va neottiya; g'allalardan dyupontsiya va boshqalar yashaydi. Endem tur va turkumlarga Pireney, Kavkaz, Karpatlar, Sibir va Kanada tog'lari juda boy bo'lib keladi. Nina barglilardan qarag'ay, sircha, pixta, listvennitsa, Kanadada esa tsugalar, psevdotsugalar va tuyalar xarakterli.
Sharqiy Osiyo o’lkasi Ximoloy tog'ini, Indiyaning janubiy-sharqiy chegara tumanlarini, janubiy tog'li, Tonkin, Xitoy, Primorening belgili bo'limini, Amur daryosini, janubiy-Sharqiy Zabaykaleni, janubiy-sharqiy Mongoliya, Koreya, Tayvan, Saxalinning bir bo'limini (janubiy) Flora boy: 14 endem urug'doshga va 300 dan ortiq endem turkumga, ko'plagan endem turga ega. Bularning ichida endemik turlarga ega yaproqlilar urug'doshidan-gingko turkumi, tsefalotaksus tuq.tsefalotaksus turkumi, psevdotaksus turkumi, ketelariya, psevdolariks, yopiq urug'lilardan-eriobotriya, ekzoxorda, maakiya, fillodenron, kalopanaks, miriopa, saza va boshqalari yashaydi. Florasi qadimgi hisoblanadi, ko'pchilik endem turkumlar magnoliyalar, lyutiklar gamamelidolilar kichik sinfiga kiradi. Bu o’lka Golarktika va Paleotropisning yuqori darajali o'simliklarning rivojlanish markazlarining eng asosiysi hisoblanadi.
Atlantika- Shimoliy Amerika o’lkasi. Shimoliy Amerikaning atlantika atrofidan Katta tekislikkacha va Meksika qo'ltig'i atrofidan Kanadaning janubiy tumanlarigacha yoyilgan. Bir endem oilasi bor, biroq 100 ga yaqin endem turkumlar bor. Turlik endamizm juda yuqori. Xvoylardan tisa, sosna, taksodium va yopiq urug'lilardan magnoliya, kop?tnya, kirkazon, vorontsa, akonita, jivokostlar, lyutiklar, vasilistnik, kashtan, qayin, g'oza, lipa, smorodina va boshqalari o'sadi.
Skalistli tog'lar o’lkasi G'arbiy Kanada tog' sistemalarini va AQShning g'arbiy shtatlari, Alyaskadan Nyu Meksikani o'z ichiga oladi. Gulli o'simliklarning bir necha o'nlagan endem turkumlari bor. Nina bargli shuning ichida qarag'aylar, teugalar, tuyalar, sirchalar ustunlik qiladi.
Qadimgi yer osti dengizi kichik podsholigi. Makaroneziyadan g'arbda barcha yer o'rta dengizi, Qadimgi va O'rta Osiyodan sharqda Gobi saxrosigacha tarqalgan. Boryal va tropik flora hayot kechiradi. Afrika florasiga yaqin. Makaroneziya o’lkasiga Azor, Madeyra, Kanar, Yashil miss orollari o'z ichiga oladi. Floraning yarmidan ko'prog'i yer o'rta dengiz turlari tashkil qiladi.
Yer O'rta dengizi o’lkasi ga Pireney yarim orolidan shimolda Kantabriy tog'larigacha, Fransiyaning qirg'oq oldi bo'limi Appenin va Balkan yarim oroli, Yer O'rta dengizi orollari, Marokko, shimoliy Aljir, Tunis, janubiy sharqiy Tripolitaniya, Kirenayka, Levanta qirg'oqlari, sharqiy Siriya, sharqiy Anatoliya kiradi. Ayrim vaqtlarda bu o’lkaga Qirimning janubiy tog' bo'limidan, Kavkazning qora dengiz qirg'oqlarini ham kiritadi. 150 ga yaqin endem turkumi va bir endem oilasi bor. Masalan, tikanak gullilar, sobiqlilar, soyabonlilar, murakkab gullilar, g'allalar va boshqa. Turlik endemizm 50F ga yetadi.
Saxara-Araviya o’lkasi . Saxaraning barcha tropiksiz bo'limini, Sinay yarim orolini, Araviya yarim orolining barcha tropiksiz bo'limini, shimoliy Falastin, Iordaniya, Siriya sahrolarining janubiy bo'limini, quyidagi Mesopotamiyani o'z o'z ichiga oladi.
Erоn-Turan o’lkasi Markaziy va Sharqiy Anatoliya, Siriyaning katta bo'lini, Palestinaning Janubiy va Sharqiy bo'limini, Siriya sahrosining shimoliy bo'limini, yuqori Mesopotamiya, Armyan tog'lari, Sharqiy Zakavkaze, Eron tog'ligi va boshqalar kiradi. Turkumiy endemizm yuqori, turlik endemizm juda yuqori (25F). Endemik turkumlar: akantofillum, agriofillum, eremerus va boshqalar.
Madrean (Sonor) kichik podsholigi bir o’lka Madrean o’lkasiga ega. Janubiy g'arbiy Oregonnan Kaliforniya orqali quyi Kaliforniyaning shimol bo'limigacha tarqalgan. 10F ga yaqin endem turkum va oilalari: taksodiyalar (sekvoya va mamont daraxti) lavralilar, kaktuslar va boshqalar. Turlik endemizm 40F ga yetadi.
|
