uchun
/3
= 3,0... 1,3; avtopoyezd torm ozining yuritmasi uchun
/з=
2
...
2
,5 s;
Z
4
— torm ozlovchi kuchning Ptmax (A nuqta) gacha o ‘sishi
uchun zarur b o ‘Igan vaqt,
U = 0,5 s;
Z,
— torm ozlash uchun ketgan vaqt;
Z
5
— avtom obil to ‘xtagandan so‘ng, tizim da bosim nolgacha
kamayishi uchun ketgan vaqt.
H aydovchining reaksiyasi uning sog‘ligiga,
asabiga va bosh-
qalarga bog‘liq.
Ayniqsa, spirtli ichim lik iste’mol qilgan haydovchining
reaksiya vaqti Zi katta qiymatga ega bo ‘ladi, natijada harakat
xavfsizligi ta ’minlanm aydi.
h vaqt ham haydovchining reak
siyasi bilan bog‘liq bo‘lib, m a’lum intervalda o ‘zgaradi.
T orm oz yuritmasidagi lyuftlarni y o ‘qotish uch u n ketgan
vaqt
Z3
suyuqlik siqilmaganligi va havoning siqilishi
mumkinligi
sababli gidravlik yuritma uchun kam, pnevm atik yuritm a uchun
esa katta qiymatga ega.
A vtopoyezdning um u m iy uzunligi k atta b o ‘lganligidan
pnevm atik yuritm aning ishlashi u chun ko‘p vaqt ketadi.
и
vaqt haydovchi avtomobilni boshqarishining individual uslubi
va torm ozlash vaqtidagi sharoitiga bog‘liq. Avtomobilni tor-
m ozlashga
ketgan vaqt z, g ‘ild irak lar blokirovka qilingan
d a q iq ad an avtom obil to ‘xtag u n ch a o ‘tgan vaqt bilan o ‘l-
chanadi. Blokirovka qilingan g ‘ildirak yo ‘lda faqat sirpanib
harakatlanadi va shuning uchun ham qora iz qoldiradi. Z, vaqt-
ning qiym ati torm ozlanish boshlanm asdan oldingi tezlikning
qiy m atig a, yoMning u m u m iy qarsh ilik
koeffitsiyenti bilan
bog‘liq om illar (yo‘lning tipi, ob-havo sharoiti va h. k.) ga,
avtomobil massasiga va boshqalarga bog‘liq.
Bundan tashqari harakat xavfsizligi va effektiv torm ozlanish
masalalarini hal etishda avtom obil butunlay to ‘xtashi uchun
ketgan vaqt Г
0
va masofa 5o kabi o ‘lchagichlar ishlatiladi.
Bunda Го — haydovchi to ‘siqni ko‘rgandan avtomobilni
to ‘xtatguncha ketgan vaqt, s;
So — haydovchi to ‘siqni ko‘r-
gandan avtomobilni k fx tag u n ch a o ‘tilgan masofa, m.
Bu qiym atlar quyidagicha ifodalanadi:
223
Bu yerda:
51,
S
2
, 5*3,
S4, 51 - ti, t2, /з, t4, A vaqtlarda o ‘tilgan masofalar.
To, 5b o ic h a g ic h la m i aniqlash qiyin b o ‘lgani u chun quyidagi
em pirik form uladan foydalanish tavsiya etiladi:
bu yerda vH — torm ozlanish boshlanishidagi avtom obilning
tezligi, km /soat. D A N ning texnik hujjatlarida
t, va 51
lam ing
qiymatlari qayd qilingan va ular avtom obilning effektiv torm oz-
lanishini ko‘rsatuvchi om il hisoblanadi.
4.5. T O R M O Z L A N IS H VA Q TI VA Y O ‘LI
Y uqorida aytilganidek, avtom obilning torm ozlanish balansi
tenglam asi quyidagicha ifodalanadi:
T en g lam ad a Pja avtom obilni old in g a h arak atlan tiru v ch i
inersiya kuchidir, torm ozlanish davrida bu kuchni so‘ndirib,
avtom obilni to ‘xtatiladi. Torm ozlanish
balansi tenglam asidan
foydalanib, torm ozlanish vaqti va masofasi ifodalarini aniq-
laymiz. Torm ozlanishda dvigatel transm issiyadan ajratilgan (Ad
= 0), transm issiyaning qarshiligi hisobga olm asa bo ‘ladigan
darajada kam (Axx= 0) va havoning qarshiligi ju d a kichik (Aw
= 0) deb faraz qilinadi.
M a’lum ki,
(5 2 )
te n g la m a n i (5 1 ) te n g la m a d a g i q iy m a ti o ‘rn ig a
q o ‘yamiz:
Bu tenglam aning chap va o ‘ng tom onlarini had m a-had
G*
ga boMamiz:
