AKTYORLAR. XOR. TOMOSHABINLAR




Download 9,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/134
Sana27.09.2024
Hajmi9,43 Mb.
#272697
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   134
Bog'liq
Jahon tetri tarixi

AKTYORLAR. XOR. TOMOSHABINLAR
Naqlga ko‘ra Fespid o ‘z tragediyalarida faqat o‘zi chiqqan 
yakka aktyor boigan ekan. Esxil ikkinchi (devteragonist), uning 
yosh zamondoshi Sofokl uchinchi (tritagonist) aktyorni kiritganlar. 
Lekin hamma vaqt asosiy rollami protagonist — birinchi aktyor 
o ‘ynab kelgan.
Yunon teatri xalqning eng sevimli bayrami — Dionis marosimi 
bilan bog'liq bolgani uchun ham Yunonistonda, ayniqsa quldorlik 
demokratiyasi gullagan davrda aktyorlar yuqori ijtimoiy mavqega ega 
bo'lib kelganlar. Yunon qavmiga mansub kishigina aktyor bo'la olgan. 
V—IV asrlarda aktyorlar dramaturglar qatori polis ijtimoiy liayotida 
faol ishtirok etib keldilar. Ular Afina yuqori davlat lovozimlariga say- 
lanar va elchilar tariqasida o‘zga mamlakatlarga ham yuborilar edi.
Teatr musobaqalarida dastlabki paytda faqat xoreg va drama­
turglar ishtirok etgan. Eramizdan awalgi V asr o'rtalaridan boshlab, 
musobaqalarda aktyor-protagonistlar ham ishtirok eta boshlagan.
Yunon dramasida aktyoming soni uch kishidan oshmaganligi 
vajidan, pyesa davomida bir aktyorga bir necha rol o'ynashga 
to ‘g‘ri kelgan.
Xotin-qizlar rollarini ham erkaklar o'ynagan. Aktyor o'rinlatib 
she’r o'qish, ashula aytish layoqatiga ega boMishi shart edi.
Aktyorlar niqob kiyib o‘ynaganlar, binobarin, mimikadan foy- 
dalanishga o ‘rin qolmagan. Harakat va jest san’ati ustida ishlash- 
ning zarurligi shu bilan ham belgilangan.
Fojeiy xor tarkibi dastawal 12 kishidan iborat bo'lib, keyinroq 
15 kishigacha yetgan. Komediyada xor hamisha 24 kishidan iborat 
bo'lgan. Xor qatnashchisi xorevt, xor boshlig'i korifey deb atalgan. 
Xor orxestrga sibizg‘achi (fleytachi) yetakchiligida kirib kelar, to- 
mosha mehrob zinasiga ko'tarilgan sibizg'achining sehrli ohanglari 
ostida boshlanar edi.
26


Teatr tomoshalari, yuqorida ta ’kidlanganidek, Dionisiy umum- 
xalq bayramlari vaqtida o'tkazilgan. Bu davrda barcha yumushlar 
to'xtatilar edi. Bayram kunlarida qozixonalar yopib qo‘yilar, qarz- 
dorlar qarz to'lashdan ozod etilar edi. Umumiyat bayramidan be- 
bahra qoldirmaslik uchun hatto hibsga tushganlar ham turmadan 
bo‘shatilgan: erkaklar qatori xotin-qizlar, bolalar va hatto malaylar 
ham teatrga kelishgan. Teatrga kirish biroz pulli bo'lib, bino 
qaroviga sarflanuvchi xarajatlar shu hisobdan qoplab kelingan.
Afinada teatr musobaqalari ertalabdan boshlanib, to shomga 
qadar davom etar edi. Tomoshabinlar oziq-ovqatlarini teatming 
o'zida yeb-ichganlar. Hamma bayram libosi kiyar, gulchambarlar 
taqar, yasan-tusan bo'lib kelar edi. Ulug' Dionisiy mavridiga juda 
ko'p fuqarolar yig'ilar, boshqa shahar-davlatlardan, butun Yuno- 
nistondan kelgan kishilar qatnashardi.

Download 9,43 Mb.
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   134




Download 9,43 Mb.
Pdf ko'rish