Ohaktoshni qazish. Ohaktosh konlari ko‘p hollarda er yuzasida bo‘ladi.
Ohaktosh ochiq usulda qazib olinadi: portlatiladi, keyin portlatilgan tog‘ jinslari bir
cho‘michli ekskavatorlar yordamida transportga yuklanadi. Ohaktoshlarning yirik
xarsanglari pnevmatik yoki elektr bolg‘alar bilan maydalanadi. Ba’zan kichkina
zaryadlar yordamida takror portlatib maydalanadi.
Ohaktoshlar temir yo‘l yoki tosh yo‘lda qatnaydigan transport vositasida yoki
kon yaqinida, ya’ni 1 kg masofada bo‘lsa, transportyorlar yordamida tashiladi.
Transportyor yordamida tashish eng qulay, unumli va kam mehnatli usuldir. Kon 3
km masofada bo‘lganda ohaktoshlarni yukini o‘zi ag‘daradigan mashinalarda
tashigan foydali, yukini o‘zi ag‘daradigan mashinalarda yaxshi ishlashi uchun usti
qattiq, pishiq yo‘llar kerak. Kon 3 km dan ortiq masofada bo‘lganida temir yo‘ldan
foydalanilgani maqul.
Xom ashyoni qazib olishni tashkil qilayotganda ohaktosh cho‘kish natijasida
hosil bo‘lganiga katta ahamiyat berish kerak. Chunki ohaktoshlarning kimyoviy va
mineralogik tarkibi kon sathi va uning qalinligi (quvvati) bo‘yicha ancha farqqiladi.
Ohaktosh qatlamida linzasimon uyum yoki qatlam holida gil uchrashi ham mumkin.
Havoda qotadigan ohak ishlash uchun qo‘llaniladigan ohaktosh tarkibida aralashma
ko‘p bo‘lsa, uni ishlatib bo‘lmaydi. Shuning uchun kondan ohaktosh qazib ola
boshlashdan oldin uning hamma uchastkasini puxta tekshirib chiqarish kerak.
Ohaktosh mazkur erda sifati jihatidan qanchalik bir xilligiga qarab yoppasiga
yoki tanlab-tanlab qaziladi. Ohaktosh sifati jihatidan ayrim uchastkalarda bir xil
bo‘lgani yoki salgina farqqilgani taqdirdagina yalpi (yoppasiga) qaziladi. Sifati
keskin farqqilsa, tanlab-tanlab qaziladi. Bunday qazishda ohakning tannarxi oshadi,
shu bilan birga ishonchli bo‘lmay qoladi. Gap shundaki, qazish vaqtida ohaktoshning
sifati yoki sifatsizligini rang va qattiqligiga qarab aniqlash mumkin. Buning uchun
90
katta tajriba kerak. Shuning uchun ham ohaktosh, to‘plangan joylar sifati jihatidan
bir-biridan keskin farqqilsa, ohak zavodi ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan nisbatan
yaxshiroqqon qidirish kerak bo‘ladi.
