177
Fe
2
O
3
esa (CaO •Fe
2
O
3
hosil bo‘layotganga) 0,35 og‘irlik qism CaO ni (
35
,
0
100
56
3
2
O
Fe
CaO
), bir og‘irlik
qism SO
3
(CaSO
4
hosil bo‘layotganda) 0,7 og‘irlik
qism CaO (
7
,
0
80
56
3
SO
CaO
) yutishni aniqlash mumkin.
Klinker minerallaridagi ohak va kislota oksidlarining og‘irlik nisbatlari ma’lum
bo‘lsa, qancha CaO kerakligini kislota oksidlari orqali ifodalash mumkin. C
2
S
1
hosil
bo‘lishi uchun 2,8 SiO
2
va C
3
A ga 1,65 Al
2
O
3
; CF ga 0,35 Fe
2
O
3
va CaSO
4
ga 0,7
SO
3
talab qilinadi. Bu ma’lumotlardan foydalanib to‘yinish koeffitsienti formulasini
quyidagicha yozish mumkin:
)
(
8
,
2
)
7
,
0
35
,
0
65
,
1
(
)
(
2
2
3
3
2
3
2
эркин
SiO
умум
SiO
SO
O
Fe
O
Al
СаОэркин
СаОумум
ТК
Bu formuladan suratdagi Al
2
O
3
,Fe
2
O
3
va SO
3
lar C
3
A;
CF va CaSO
4
gacha
to‘yingandan keyin qolgan ohak miqdorini, maxraji esa qumtuproqning C
3
S gacha
to‘yinishi uchun zarur bo‘lgan ohak miqdorini ifodalaydi. Surat bilan maxraj teng
bo‘lsa, tuyinish koeffitsienti 1 bo‘ladi. Bunday klinker tarkibida ikki kalsili silikat
bo‘lmaydi. Qumtuproqning C
3
S gacha to‘la tuyinishini qiyinlashtiradigan
bir qator
texnologik faktorlar tufayli qiymati1 ga teng bo‘lgan tuyinish koeffitsientiga erishish
amalda juda qiyin. Shuning uchun tuyinish koeffitsienti odatda 1 dan kichik bo‘ladi.
Oddiy portlandsement uchun TK=0,80…0,95. Demak, bunday portlandsement
tarkibida C
3
S dan tashqari ikki kalsili silikat ham bor. Tuyinish koeffitsienti
qanchalik kichik bo‘lsa, klinkerda C
2
S shuncha ko‘p, C
3
S esa kam bo‘ladi .
Shunday qilib, tuyinish koeffitsienti qiymatlari
va ikki modulga qarab
portlandsement klinkerining sifati haqida fikr yuritish mumkin.
