11
Faqat “A” uchun
xos jihatlar
Umumiy
(mushtarak) jihatlari
Faqat “A” uchun
xos jihatlar
Kislorod ajratib
chiqaradi
Nafas oladi
Oʻzi harakatlanadi
Tarkibida xlorofill
bor
Nasl qoldiradi
Ozuqa yeydi
Isikava diagrammasi
– bu oʻrganilayotgan
vaziyat yoki muammodagi
omillar bilan oqibatlar oʻrtasidagi eng muhim sabab-oqibat aloqalarini oʻrganish
va aniqlashning grafik muammolar
Misol.
Muammo: sinfdoshimning nuqul darsga kechikib kelishi. Bu muammo baliq
skeletining boshi ustiga yozib qoʻyiladi.
Baliqning ustki qismida sabablar yozib chiqiladi:
• kechasi kech uxlaydi;
• telefonni koʻp oʻynaydi;
•
maktabga borgisi kelmaydi, chunki zerikadi;
• ertalab ukasini bogʻchaga tashlab keladi.
Baliqning pastki qismida oqibatlar yozib chiqiladi:
• baholari past;
12
• sinfdoshlari uning ustidan kuladi;
• ota-onasidan gap eshitadi.
Xulosa (baliqning dumi yoniga yoziladi).
−
kun tartibiga
rioya qilishi kerak;
−
bu muammolar haqida ota-onasi yoki oʻqituvchisi bilan gaplashishi kerak;
−
oʻzidagi dangasalikni yengishi kerak;
−
yangi bilimlar olishga intilishi kerak.
Esse
– bu erkin shakldagi insho boʻlib, u muallifning biror masalaga
munosabatini ifodalab, uni asoslab beradi. Essening mazmuni puxta oʻylangan,
mantiqan toʻgʻri tuzilgan, tarkiblangan (kirish, asosiy qism va xulosadan iborat)
boʻlishi kerak. Muallif esseda murojaat qilgan maʼlumotlar, faktlar, raqamlarning
manbayi koʻrsatilgan boʻlishi kerak. Esseda ijodiy
yondashuv sezilib turishi
kerak.
Essening tuzilishi: masalani qoʻyish – fikrlash – rejalashtirish – yozish –
tekshirish – takomillashtirish.
