15
amallarni sanab oʻtamiz. Bunda feʼllar ishlatiladi.
Toʻrtinchi misrada toʻlaqonli gap tuziladi. Bu gapda biz sifatlayotgan
hodisaning oʻziga xos xususiyatlari bayon qilinadi.
Beshinchi misrada xulosa yoki shaxsiy munosabat beriladi. Shuningdek,
hodisaning sinfi yoki toifasini ham yozish mumkin. Bu esa axborotning toʻliq
anglangan va tizimlashtirilganini koʻrsatadi.
Misol. Feʼl.
Murakkab, oʻrganilayotgan.
Tahlil qilinadi, eslab qolinadi, koʻrib chiqiladi.
Juda koʻp taʼrif va qoidalari bor.
Gap boʻlaklaridan biri.
Oʻzaro soʻrovnoma – kognitiv-evristik usullardan biri.
Bu usuldan ijodiy
vazifani anglash bosqichida foydalaniladi.
Usuldan foydalanish texnologiyasi: ikkita oʻquvchi bir matnni oʻqiydi, har
bir xatboshidan keyin toʻxtab, bir-biriga shu axborotga oid murakkabligi turli
darajada boʻlgan savollar beradi. Bu usul kommunikativ ijodiylik hamda muloqot
koʻnikmalari rivojlanishiga yordam beradi.
Misol. Dars mavzusi boʻyicha uchta savol tuzing. Yoningizda oʻtiradigan
sinfdoshingizga shu savollarni bering.
Chalkash mantiqiy zanjirlar
– bu asosiy tushunchalarni
mantiqiy tuzish
orqali oʻquv materialidagi asosiy muammoni aniqlashning pedagogik usuli.
Bunda oʻqituvchi mantiqiy ketma-ketligi buzilgan bir qator tushuncha va
terminlarni taqdim qiladi. Oʻquvchilarning vazifasi xatoni topib, uni tuzatish va
buni asoslab berishdir.
Usulning ketma-ketligi:
−
oʻrganilayotgan mavzuga tegishli termin yoki tushunchalar yozilgan qogʻozni ilib
qoʻyamiz;
−
oʻquvchilarga
tasodifiy, tartibsiz berilgan asosiy tushunchalarning mantiqiy
ketma-ketligini aniqlashni, soʻng barcha asosiy
tushunchalardan foydalangan
16
holda yozma matn tayyorlashni taklif qilamiz;
−
oʻqituvchi asosiy tushunchalar boʻyicha hodisalar ketma-ketligining oʻz variantini
bayon qiladi;
−
oʻquvchilar oʻz variantlarini oʻqituvchining varianti bilan solishtirib koʻradilar.
−
Oʻqituvchiga maslahatlar:
−
yozma ishlarni oʻqituvchidagi variantga yaqin boʻlgani uchungina emas, balki
muammoni yechishdagi nostandart fikrlash, oʻziga xos yechimlar taklif qilingani
uchun ham
taqdirlash;
оʻqituvchi oʻquvchilarga yechimning oʻz, asl varianti bilan tanishtirganda
faqat muammoning nimada ekanini aytishi, muammoni yechish yoʻllarini esa
oʻquvchilarga havola qilishi kerak.
