• Xətti yanacaq sərfi
  • AVTOMOBİLİN YANACAQ QƏNAƏTLİLİYİ




    Download 4,76 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet82/102
    Sana09.12.2023
    Hajmi4,76 Mb.
    #114579
    TuriMühazirə
    1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   102
    Bog'liq
    NV-konstruksiyası-və-nəzəriyyəsi

    AVTOMOBİLİN YANACAQ QƏNAƏTLİLİYİ 
    Yanacaq qənaətliyi 

    müxtəlif istismar şəraitlərində işləyən avtomobilin nəqliyyat işinə 
    sərf etdiyi yanacaq sərfini müəyyən edən xüsusiyyətlər qrupudur. Yanacaq qənaətliyi 
    xüsusiyyəti hərəkət edən avtomobilin yanacaq sərfini xarakterizə edir. Yanacaq 


    qənaətliyi avtomobilin konstruksiyası ilə bağlı olub, mühərrikin işçi prosesinin 
    mükəmməlliyi, transmissiyanın faydalı iş əmsalı və ötürmə ədədi, avtomobilin təchiz 
    edilmiş və tam yüklənmiş kütlələrinin nisbəti və hərəkətə müqavimətlə müəyyən olunur. 
    Xətti yanacaq sərfi (və ya orta yanacaq sərfi) Q
    x

    100 km yola sərf olunan yanacağın 
    miqdarı ilə ölçülür, 
    l /100 km 
    S
    q
    Q
    x
    100


    burada 


    avtomobilin yürüşü, 
    km; q 

    bu yürüşə sərf olunan yanacağın miqdarıdır, 
    litr. ABŞ və İngiltərədə yanacaq sərfi 

    vahid həcmli yanacağın miqdarı ilə gedilən yolun 
    uzunluğu ilə ölçülür.Həcm vahidi qallon götürülür: 1 ABŞ qallonu 

    3,785
    litr; 1 İngiltərə 
    qallonu 

    4,546
    litrdir. Bu ölkələrdə yol vahidi mil qəbul edilir, 1 mil 

    1,609 
    km.
    Xətti yanacaq sərfi təcrübi yolla sınaqda və ya verilmiş yol şəraiti üçün avtomobilin 
    istismar prosesində müəyyən edilir.Avtomobilin yanacaq-sərfinə-onun 
    konstruksiyasından asılı olmayan xarici faktorlar 

    ərazinin relyefi, hərəkət intensivliyi, 
    yol örtüyünün vəziyyəti, iqlim şəraiti və sairə təsir göstərir. Xətti yanacaq sərfi 
    avtomobilin gördüyü nəqliyyat işini nəzərə almır. Buna görə də avtomobilin yanacaq 
    qənaətliyinin daha obyektiv müqayisə göstəricisi orta yanacaq sərfi yox, xüsusi yanacaq 
    sərfidir. Xüsusi yanacaq sərfi orta yanacaq sərfinin yük və ya sərnişin daşınmasında 
    görülən səmərəli işə nisbətidir 

    q
    y

    litr /(t ∙ km) və ya q
    s

    litr / (sər ∙ km): 
    q
    y

    Q
    x
    / (100 ∙ z
    t
    );
    q
    s

    Q
    s
    / (100 ∙ 
    n), 
    burada 
    z
    t



    uyğun olaraq daşınan yükün kütləsi və sərnişinlərin sayıdır. 
    Avtomobilin yanacaq qənaətliyini qiymətləndirmək üçün aşağıdakı göstəricilərdən 
    istifadə edilir: 
    1) qərarlaşmış hərəkətdə yanacaq xarakteristikası (
    QHYX); 
    2) nəzarət yanacaq sərfi (
    NYS); 
    3) magistral 

    təpəli yollarda yanacaq 

    sürət xarakteristikası (
    MTYSX); 
    4) dövri hərəkətdə yanacaq xarakteristikası (
    DHYX). 
    QHYX 

    verilmiş yol şəraitində xətti yanacaq sərfinin qərarlaşmış hərəkət sürətindən 
    asılılığıdır. Yol şəraiti dartıcı-sürət təcrübələri üçün qoyulan tələblər əsasında seçilir. 
    Şək.13-də yüksək pillədə hərəkət üçün 
    QHYX verilmişdir. Şək.14-də minik avtomobilinin 
    asfalt örtüklü yolda, müxtəlif pillələrdə qərarlaşmış hərəkəti üçün QHYX verilmişdir. 


    40
    30
    20
    30 40 50 60
    км/саат
    л/100 км
    Q
    s
    V
    a
    1
    2
    Q
    H
    Şək.13. Yük avtomobilinin qərarlaşmış hərəkətinin asfalt örtüklü yolda 
    nümunəvi yanacaq xarakteristikası: 1 

    yüklü avtomobil;


    yüksüz avtomobil üçün 
    Şək.14. Minik avtomobilinin asfalt örtüklü yolda, müxtəlif
    pillələrdə hərəkəti üçün yanacaq xarakteristikası
    Qrafiklərdən göründüyü kimi sürətin artması ilə adətən əvvəl yanacaq sərfi azalır və 
    hərəkət şəraitindən asılı olaraq müəyyən sürətdə minimuma çatır, sonra isə sürətin 
    artması ilə yanacaq sərfi sürətlə artır. Minimal yanacaq sərfinə uyğun sürət qənaətli 
    sürət 
    V
    q
    adlanır. 
    V
    q
    -dən kiçik sürətlə hərəkət zamanı yanacaq sərfinin artması yanıcı 
    qarışığın yanma şəraitinin pisləşməsi və mühərrikin mexaniki f.i.ə.-nin azalması hesabına 
    baş verir. 
    V
    q
    -dən böyük sürətlərdə yanacaq sərfinin artması yanıcı qarışığın həddən artıq 
    zənginləşməsi və havanın müqavimətinin kəskin artması ilə əlaqədardır.
    NYS 

    nominal 
    yüklənmiş avtomobilin bərk örtüklü üfüqi yollarda hərəkəti zamanı minimal yanacaq 
    sərfidir (şək.13-də 
    Q
    n
    ). Adətən NYS minimal yanacaq sərfinə yaxın, qabaqcadan verilmiş 
    sürətdə təyin edilir. NYS 40...100 km/saat sürətlərdə ölçülür. NYS-ə görə avtomobilin 
    texniki vəziyyəti qiymətləndirilir və buna görə də adətən o avtomobilin texniki 
    xarakteristikalarında qeyd edilir.
    MTYSX 

    xətti yanacaq sərfinin marşrutda buraxıla 
    bilən sürətdən asılılığıdır. Bəzi hallarda yanacaq sərfinin hərəkətin orta sürətindən 


    asılılığı qurulur. Bu xarakteristika hərəkətin dəyişən rejimlərində, sürətin məhdudluğu 
    halında avtomobilin yanacaq qənaətliyini qiymətləndirməyə imkan verir.
    DHYX 

    xətti yanacaq sərfinin avtomobilin qovma, qərarlaşmış hərəkət və dayanma 
    mərhələlərindən ibarət dövri hərəkətinin orta sürətindən asılılığıdır. Ölçmə 

    yolun 
    mükəmməl örtüklü, düzxətli, üfüqi sahəsində aparılır. 

    Download 4,76 Mb.
    1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   102




    Download 4,76 Mb.
    Pdf ko'rish