qənaətliyi avtomobilin konstruksiyası ilə bağlı olub, mühərrikin işçi prosesinin
mükəmməlliyi, transmissiyanın faydalı iş əmsalı və ötürmə ədədi, avtomobilin təchiz
edilmiş və tam yüklənmiş kütlələrinin nisbəti və hərəkətə müqavimətlə müəyyən olunur.
Xətti yanacaq sərfi (və ya orta yanacaq sərfi) Q
x
100 km yola sərf olunan yanacağın
miqdarı ilə ölçülür,
l /100 km
S
q
Q
x
100
,
burada
S
avtomobilin yürüşü,
km; q
bu yürüşə sərf olunan yanacağın miqdarıdır,
litr. ABŞ və İngiltərədə yanacaq sərfi
vahid həcmli yanacağın miqdarı ilə gedilən yolun
uzunluğu ilə ölçülür.Həcm vahidi qallon götürülür: 1 ABŞ qallonu
3,785
litr; 1 İngiltərə
qallonu
4,546
litrdir. Bu ölkələrdə yol vahidi mil qəbul edilir, 1 mil
1,609
km.
Xətti yanacaq sərfi təcrübi yolla sınaqda və ya verilmiş yol şəraiti üçün
avtomobilin
istismar prosesində müəyyən edilir.Avtomobilin yanacaq-sərfinə-onun
konstruksiyasından asılı olmayan xarici faktorlar
ərazinin relyefi, hərəkət intensivliyi,
yol örtüyünün vəziyyəti, iqlim şəraiti və sairə təsir göstərir. Xətti yanacaq sərfi
avtomobilin gördüyü nəqliyyat işini nəzərə almır. Buna görə də
avtomobilin yanacaq
qənaətliyinin daha obyektiv müqayisə göstəricisi orta yanacaq sərfi yox, xüsusi yanacaq
sərfidir. Xüsusi yanacaq sərfi orta yanacaq sərfinin yük və ya sərnişin daşınmasında
görülən səmərəli işə nisbətidir
q
y
,
litr /(t ∙ km) və ya q
s
,
litr / (sər ∙ km):
q
y
=
Q
x
/ (100 ∙ z
t
);
q
s
=
Q
s
/ (100 ∙
n),
burada
z
t
,
n
uyğun olaraq daşınan yükün kütləsi və sərnişinlərin sayıdır.
Avtomobilin yanacaq qənaətliyini qiymətləndirmək üçün aşağıdakı göstəricilərdən
istifadə edilir:
1) qərarlaşmış hərəkətdə yanacaq xarakteristikası (
QHYX);
2) nəzarət yanacaq sərfi (
NYS);
3) magistral
təpəli yollarda yanacaq
sürət xarakteristikası (
MTYSX);
4) dövri hərəkətdə yanacaq xarakteristikası (
DHYX).
QHYX
verilmiş yol şəraitində xətti yanacaq sərfinin qərarlaşmış hərəkət sürətindən
asılılığıdır. Yol şəraiti dartıcı-sürət təcrübələri üçün qoyulan tələblər əsasında seçilir.
Şək.13-də yüksək pillədə hərəkət üçün
QHYX verilmişdir. Şək.14-də minik avtomobilinin
asfalt örtüklü yolda, müxtəlif pillələrdə qərarlaşmış hərəkəti üçün QHYX verilmişdir.
asılılığı qurulur. Bu xarakteristika hərəkətin dəyişən rejimlərində, sürətin məhdudluğu
halında avtomobilin yanacaq qənaətliyini qiymətləndirməyə imkan verir.
DHYX
xətti yanacaq sərfinin avtomobilin qovma, qərarlaşmış hərəkət və dayanma
mərhələlərindən ibarət dövri hərəkətinin orta sürətindən asılılığıdır. Ölçmə
yolun
mükəmməl örtüklü, düzxətli, üfüqi sahəsində aparılır.