ochkolar
4.2-rasm.
Baholash shkalalarining asosiy turlari
1
- proporsional shkala;
2
- regressiyalanuvchi shkala;
3 - progressiyalanuvchi shkala; 4 - sigmasimon shkala.
Shkalalaming birinchi turi -
proporsional shkalalar. Shkala-
larning bu turida natijalaming bir xil o‘sish miqdoriga bir xil
miqdordagi ochkolar berilishi nazarda tutiladi. Masalan, 100 metr
masofaga yugurishda natija
0 ,1
soniyaga yaxshilanganda har safar
20 ochko beriladi (qo‘shiladi). Proporsional shkalalar zamonaviy
bcshkurashda, konkida yugurish sportida, chang
1
ida quvlashda,
chang‘i ikkikurashida, biatlonda va boshqa
sport turlarida qabul
qilingan.
Shkalalaming ikkinchi turi -
regressiyalanuvchi shkala. Bu
holda natijaning bir xil o ‘sish miqdoriga sport yutuqlari ortib
borgan sari tobora kamroq ochkolar berib boriladi (masalan,
100 metr masofaga yugurishda natijani 15,0 soniyadan 14,9
soniyagacha yaxshilangani uchun
2 0
ochko,
xuddi shunday
yaxshilangan natija 10,0 soniyadan 9,9 soniyagacha oraliqda
amalga oshrilsa - faqat 15 ochko beriladi, xolos).
Bunday
shkalalar go‘yoki adolatsiz shkalaga o‘xshaydi. Biroq, ba’zi
65
hollarda ulaming qoMlanishi maqsadga muvofiq (4.1.4 - bandga
qarang).
Bunday turdagi shkalalar hozir yengil
atletika sakrashlari va
uloqtirishlarining ayrim turlarida qabul qilingan.
Shkalalaming uchinchi turi -
progressiyalanuvchi shkalalar.
Bu yerda sport natijalari qanchalik yuqori bo‘Isa, uni yanada
yaxshilanishi shunchalik kattaroq ochkolar soni bilan baholanadi
(masalan,
1 0 0
metr masofaga yugurishda natijani 15,0 soniyadan
14.9 soniyagacha yaxshilansa 10 ochko beriladi, 10,0 soniyadan
9.9 soniyagacha yaxshilasa 100 ochko beriladi va hokazo).
Progressiyalanuvchi shkalalar suzishda, yengil atletikaning ayrim
turlarida, og‘ir atletikada qo‘llanadi.
Shkalalaming to ‘rtinchi turi
-sigm asim on(yokiS shakldagi)
shkalalar. Bu shkalalarda juda past
va juda yuqori sohalarda
natijalaming yaxshilanishi kichik qiymatlar bilan baholanadi;
yutuqlaming o‘rta sohalaridagi natijalar o‘sishi ko‘proq ochko
keltiradi. Sportda bunday shkalalardan deyarli foydalanilmaydi,
biroq ular jismoniy tayyorgarlikni baholashda keng qo‘llanadi
(masalan, AQSH aholisining jismoniy tayyorgarlik standartlari
shkalasi ana shunday ko‘rinishga ega).
