IV bob. BAHOLASH NAZARIYASI ASOSLARI 4.1.1. Asosiy tushunchalar

IV bob. BAHOLASH NAZARIYASI ASOSLARI
4.1.1. Asosiy tushunchalar
Sportchilar ko‘rsatgan natijalar (shu jumladan, test natijalari 
ham):
- birinchidan, turli xildagi o ‘lchov birliklarida (vaqt 
soniyalarda, soatlarda, daqiqalarda va hatto-ki soniyaning 
ulushlarida; masofa metr, santimetr yoki kilometrlarda va hokazo) 
ifodalanadi va shuning uchun ham ulami bir-birlari bilan bevosita 
taqqoslab bo‘lmaydi;
- ikkinchidan, bu natijalar o‘z-o‘zlaricha sportchining holati 
qay darajada ekanligini ko‘rsatib bera olmaydi (aytaylik, 
1 0 0
metr 
masofaga yugurishdagi 
1 2 ,0
soniyaga teng bo‘lgan natija kim 
(qanday toifali sportchi) to‘g ‘risida xulosa chiqarilayotganligiga 
qarab juda yaxshi deb ham, juda yomon deb ham baholanishi 
mumkin).
Shuning uchun olingan natijalar baholarga (ochko, ball, 
«baho», razryadlarga va shu singari) aylantiriladi.
Baho (yokipedagogik baho) deb biron-bir topshiriqni, xususiy 
holda testni, bajarishdagi muvafifaqiyatning unifikatsiyalangan 
m e’yoriga aytiladi (ilmiy adabiyotlarda pedagogik baholashdan 
tashqari statistik baholash tushunchasi ham keng qo‘llanadi). 
Statistik baholash deganda tajriba davomida qayd etilgan biron - 
bir kattalikning (bosh to‘plam parametrining) qiymatini baholash 
tushuniladi.
Bahoni chiqarish (hisoblash, aniqlash) jarayoni baholash 
deb aytiladi. Mamlakat miqyosidagi klassifikatsiya, sport turlari 
bo‘yicha ochkolar jadvali, test natijalarining baholari, jismoniy 
madaniyat va jismoniy tarbiya bo‘yicha maktabdagi va oliy o ‘quv 
yurtidagi baholar hamda musobaqalar to‘g‘risidagi nizom (qoida)
62

lar va olimpiada o‘yinlaridagi norasmiy ochkolar hisoblashning 
odatga kirib qolgan amaliyoti - bulaming hammasi baholashga 
misollar bo'la oladi.
Baho turli usullar bilan, masalan, sifat xarakteristikali sport 
o‘yinlarida («yaxshi - qoniqarli - yomon» yoki «o‘tdi - o‘tmadi») 
singari, 
maktabdagidek 
(«bir»dan 
«besh»gacha 
bahoda), 
lo'plangan ochkolarda (ko‘pkurashda), razryad normalari 
(me’yorlari) ni bajarilishi faktida ifodalanishi mumkin. Hamma 
hollarda u umumiy alomatlarga ega.
Umumiy holda, ta'lim jarayoni davomida o‘qituvchi 
o'quvchilarga qo‘yadigan o‘quv baholari va baholaming qolgan 
barcha turlari (xususan, rasmiy musobaqalar natijalari, test 
natijalari va boshqalar) tushuniladigan kvalifikatsion baholar 
o'zaro farq qilinadi.
0
‘quv va kvalifikatsion baholar o‘rtasida katta farq yo‘q, 
fiiqat, odatda, kvalifikatsion baholash muolajasi ancha murakkab 
jarayon.
To'liq, kengaytirilgan ko'rinishda kvalifikatsion baholash 
t|iiyidagi ikki bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda 
ko'rsatilgan sport natijalari baholash shkalalari deb ataladigan 
shkalalar asosida ochkolarga (oraliq baho) aylantiriladi, ikkinchi 
bosqichda esa, to‘plangan ochkolar oldindan belgilangan 
me’yorlar bilan tenglashtirilgandan keyin yakuniy baho 
aniqlanadi.
Masalan, ko‘pkurashda avval alohida turlardagi natijalar 
ochkolarga aylantiriladi, keyin esa ular sport kvalifikatsiyasi 
me’yorlari bilan tenglashtirilgandan keyin yakuniy baho 
chiqariladi - sport raziyadiga tavsiya etiladi. Baholashda amallar 
kctma - ketligi quyida tavsiflangan sxemadan ko‘rinib turibdi 
(4.1-rasm). Unga, shuningdek, test o‘tkazish va test natijalarini 
o'lchash bosqichlari ham kiritilgan.
1
Iamma hollarda ham baholash bunday sxema bo‘yicha sodir 
bo'lavermaydi.
63

Ba’zi hollarda oraliq va yakuniy baholashlar qo‘shilib ketadi.

Download 4,09 Mb.