II bob. 0 ‘LCHASH NAZARIYASI ASOSLARI
Fanda
o ‘lchash deganda(kengma’noda)tadqiqqilinayotgan
liodisa yoki obyekt xarakteristikalari, bir tomondan, ulaming
miqdoriy qiymatlari, ikkinchi tomondan, o‘rtasidagi moslik
o'rnatilish jarayoni tushuniladi.
Deyarli hammaga uzunlikni yoki jism massasini o ‘lchash
singari oddiy o ‘lchash turlari yaxshi tanish. Biroq, charchash va
bilimdonlik darajasini, harakatlar go‘zalligini, texnik mahoratni
o ‘/.lushtirish darajasini qanday o‘lchash mumkin (umuman ulami
o'lchashning iloji bor-mi, o‘zi)?
Bu sifatlar, go‘yo-ki o‘lchab
bo'lmuydigan kattaliklardek tuyuladi. Shu bilan birga, har bir
sliunduy holatlarda «kalta - teng - kichik» singari munosabatlami
tiniqlash hamda A sportchi B sportchiga nisbatan yaxshiroq
tcxnikagu cgaligi, B sportchi texnikasi C sportchi texnikasiga
nisbatan yaxshiroqligi va hokazolar to‘g ‘risida fikr yuritish
imkoniyati mavjud - ku, axir.
Shuningdek, «yaxshiroq» yoki «yomonroq» so‘zlari o‘miga
sonlardan foydalanish ham mumkin.
Masalan, «qoniqarli»,
«yaxshi» va «a’lo» so‘zlari o ‘miga «3», «4» va «5» raqamlarini
qoMlash mumkin.
Sport faoliyatida, ko‘pgina hollarda, umuman o‘lchab
boMmaydigandek tuyulgan ko‘rsatkichlami sonlar orqali ifoda-
lashga to‘g ‘ri keladi. Masalan, konkida figurali uchish bo‘yicha
sportchilar yoki gimnastikachilarning musobaqalarda ijrosi
texnik va artistlik mahoratlari hakamlar qo‘yadigan baholar orqali
ifodalanadi. Bulaming hammasi, keng ma’noda olib qaralganda,
o'lchash hollari hisoblanadi.
Bu yerda biz o‘lchash nazariyasi asoslarini tashkil etadigan
quyidagi uch masalani: o'lchash shkalalarini, o‘lchov birliklarini
va o‘lchash aniqligini qarab chiqamiz.
