UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
178
jarayonida ro‗y beradigan eng og‗ir vaziyatlarda ham pedagogik takt o‗qituvchidan mutlaqo bosiqlikni, suhbatdoshiga
nisbatan hurmat va ehtiromni talab qiladi.
Pedagogik takt – o‗qituvchi kasbiy mahoratining asosi bo‗lib, o‗quvchilarga barcha demokratik talablar asosida
pedagogik ta‘sir o‗tkazish, muloqotni insonparvarlik tuyg‗ulari asosida o‗rnatish o‗lchovi, o‗quvchilarda mustaqil fikr
yuritishni hamda ongli intizomni tarkib toptirish ko‗nikmalarini hosil qilish shaklidir. Pedagogikada o‗qituvchining
o‗quvchilar bilan munosabati ularning yosh xususiyatlariga qarab belgilanishi va bu qonuniyatga amal qilinishi qat‘iy
talab qilinadi.
Shunday ekan, o‗qituvchi ta‘lim–tarbiya jarayonida hali to‗liq shakllanmagan, ta‘sirlarga va ruhiy
kechinmalarga tez beriluvchi, ota–onasining sevimli farzandi bo‗lgan murg‗ak qalb egalari bilan muloqot
qilayotganligini aslo unutmasligi kerak.
O‗quvchilar bilan muloqotda pedagogik taktga zid bo‗lgan qo‗pollik, adolatsizlik, qo‗rqitish, haqorat,
mensimaslik, pedagogikaga zid bo‗lgan jazolash usullarini qo‗llash va boshqa ular shaxsiga salbiy ta‘sir qiladigan turli
jargon so‗zlar ishlatish o‗quvchilar qalbini umuman tuzalmaydigan darajada jarohatlab qo‗yishi, yoki o‗qituvchining
obro‗siga putur etkazishi mumkin. O‗qituvchi va o‗quvchi o‗rtasidagi bunday qarama-qarshiliklar ko‗pincha dars va
darsdan tashqari jarayonlarda sodir bo‗ladi. Bunda ayniqsa yosh o‗qituvchilarning pedagogik takt sirlarini bilmasligi,
tajribasizligi pand beradi.
O‗qituvchining taktik mahorati birdaniga shakllanib qolmaydi, u yillar davomida pedagogik faoliyatda, ustozlar
tajribasini o‗rganishda, dars jarayonida, sinfdan tashqari faoliyatda va tarbiyaviy soatlarda o‗quvchilar bilan muloqotda
takomillashib boradi. Dars jarayonida pedagogik mahoratning asosi bo‗lmish pedagogik taktga ega bo‗lish o‗qituvchi
uchun juda zarurdir.
